بسیاری از زنان پیش از قاعدگی تغییرات خلقی را همچون: افسردگی، اضطراب یا پرخاشگری تجربه می‌کنند. به این اختلال پی ام اس یا سندروم پیش از قاعدگی (pre-menstrual syndrome) می‌گویند که در ۴۸٪ زنان رایج است. با آن‌که بیشتر افراد سندروم پیش از قاعدگی را با تغییرات خلقی می‌شناسند، اما این سندروم علائم جسمانی نیز دارد. در ادامه‌ی مطلب از ویکی درمان، با پی ام اس علل و علائم آن بیشتر آشنا شوید و روش‌های بهبود آن را بدانید.
علت بروز پی ام اس چیست؟
پژوهشگران دو دلیل عمده برای بروز پی ام اس برشمرده‌اند:
- تغییرات دوره‌ای در هورمون‌ها
- تغییرات شیمیایی در مغز
تغییرات دوره‌ای در هورمون‌ها
بسیاری از متخصصان عقیده دارند که پی ام اس به سبب تغییر در سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون اتفاق می‌افتد. این هورمون‌ها به‌طور طبیعی در طول سیکل قاعدگی نوسان می‌کنند. در فاز لوتئال، یعنی پس از تخمک‌گذاری، هورمون‌ها به نقطه‌ی اوج می‌رسند و سپس به‌سرعت کاهش می‌یابند. این امر منجر به اضطراب، تحریک‌پذیری و دیگر تغییرات خلقی می‌شود.
تغییرات شیمیایی در مغز
انتقال‌دهنده‌های عصبی شامل سروتونین و نوراپینفرین نقش‌های مهمی در بدن دارند، شامل تنظیم خلق‌وخو و عواطف و رفتارها. اینها می‌توانند عامل ایجاد نشانه‌های پی ام اس نیز باشند. برای مثال، کاهش در استروژن ممکن است انتشار نوراپینفرین را تسریع کند. این امر منجر به کاهش تولید دوپامین، استیل کولین و سروتونین می‌شود. این تغییرات می‌تواند باعث اختلالات خواب و منتهی به احساس ناخوشی و افسردگی شود.
عوامل بروز پی ام اس
بروز پی ام اس یه این عوامل بستگی دارد:
- بیماری زمینه‌ای: در واقع بروز افسردگی، اضطراب و غیره بستگی به بیماری زمینه‌ای فرد موردنظر دارد. بنابراین افرادی که در شرایطی غیر از قاعدگی به مشکلات روحی-روانی، چون اختلال دو قطبی یا افسردگی پس از زایمان دچار هستند، چند روز پیش از قاعدگی بیشتر تغییرات خلقی و روحی را بروز می‌دهند.
- پیشینه‌ی ژنتیکی: افرادی که در خانواده پیشینه‌ی ابتلا به پی ام اس را دارند، احتمال بروز این سندروم در آن‌ها بیشتر است.
- سبک زندگی: نیز نقش مهمی در بروز پی ام اس دارد. سیگار کشیدن، خوردن غذاهای چرب، شیرین و شور، کمبود فعالیت فیزیکی، خواب ناکافی، مصرف الکل احتمال بروز پی ام اس را افزایش می‌دهد.
نشانه‌های پی ام اس چیست و چه زمانی آغاز می‌شود؟
نشانه‌های پی ام اس قابل پیش‌بینی است و ممکن است از ۱۰ روز پیش از قاعدگی آغاز شود و مدتی کوتاه پیش از شروع قاعدگی یا اندکی پس از شروع قاعدگی ناپدید شود. نشانه‌های پی ام اس هر زمانی پس از تخمک‌گذاری می‌تواند شروع شود. (تخمک‌گذاری حدود روز ۱۴اُم یا میانه‌ی سیکل قاعدگی اتفاق می‌افتد.) هرچند که عموماً در هفته‌ی پیش از قاعدگی آغاز می‌شود و تا ۵ روز پس از قاعدگی ادامه می‌یابد. نشانه‌های پی ام اس را می‌توان به دو گروه تقسیم‌بندی کرد:
- نشانه‌های عاطفی و رفتاری
- نشانه‌های فیزیکی
نشانه‌های عاطفی و رفتاری پی ام اس
مهمترین نشانه‌های پی ام اس کج‌خلقی، تنش و اضطراب هستند. اما نشانه‌های عاطفی و غیراختصاصی از این قبیل اند:
- اضطراب و بی‌قراری
- خشم غیر طبیعی و تحریک‌پذیری
- تغییر در اشتها شامل میل به مصرف مواد غذایی شیرین
- تغییر در الگوی خواب، شامل خستگی و سخت به خواب رفتن
- احساس غمگینی یا ناخوشی و تمایل به گریه‌کردن ناگهانی
- سردرد
- نوسانات خلقی ناگهانی و انفجارهای عاطفی
- کاهش میل جنسی
- اختلال در تمرکز یا یادآوری اطلاعات
نشانه‌های فیزیکی پی ام اس
اختلالات فیزیکی شایع به این شرح هستند:
- درد پستان‌ها
- تورم یا حساسیت به لمس پستان‌ها
- احساس تجمع مایعات
- احساس نفخ شکم و دل‌پیچه
- یبوست
- اسهال
- افزایش وزن
- آکنه
- گرفتگی و دردهای مفصلی یا عضلانی
- حساسیت غیرطبیعی به نور یا صدا
در‌صورتی که پی ام اس شدید باشد و زندگی عادی فرد را مختل کند، فرد نیاز به دارو درمانی دارد. صورت شدیدتر پی ام اس، پی ام دی دی گفته می‌شود. نشانه‌های پی ام دی دی ممکن است به خاطر نوسان در سطح استروژن، پروژسترون و سروتونین بروزکند. این نشانه‌ها به این شرح هستند:
- افسردگی، ناراحتی شدید و گریه‌ی زیاد
- افکار خودکشی
- حمله‌ی پنیک (یک اختلال اضطرابی است که به‌صورت حملات اضطرابی بروز می‌کنند و نشانه‌های فیزیکی چون تپش قلب، لرزش بدن یا احساس خفگی دارد.)
- اضطراب، خشم و تحریک‌پذیری
- تغییرات ناگهانی در خلق وخو
- بی‌میلی به فعالیت‌های روزانه
- بی‌خوابی
- اختلال در فکرکردن یا تمرکز کردن
- پرخوری
- گرفتگی دردناک
- نفخ
این نشانه‌ها و شدت آن‌ها از زنی به زنی دیگر و از چرخه‌ای به چرخه‌ای دیگر متفاوت‌اند.
برای کنترل و بهبود نشانه‌های پی ام اس چه کنیم؟
- مواد غذایی شامل کربوهیدرات مصرف کنید، مانند: غلات سبوس‌دار، نان‌های سبوس‌دار، ماکارونی.
- فیبر و پروتئین مصرف کنید.
- مواد غذایی چرب و شیرین کمتر بخورید.
- یک رژیم غذایی شامل مصرف مقدار زیادی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات داشته باشید.
- از نمک اجتناب کنید. این توصیه برای کاهش نفخ و کاستن از احتباس مایعات مفید است.
- مواد غذایی کافئین‌دار کمتر مصرف کنید. این کار باعث می‌شود تا کمتر احساس تنش کنید؛ تحریک‌پذیری شما کم شود و کمتر درد پستان داشته باشید.
- برای کاهش نفخ شکم، مایعاتی را چون دمنوش‌های گیاهی زیاد بنوشید. همانند: دمنوش بابونه
- نوشیدنی‌های الکلی مصرف نکنید. نوشیدن الکل قبل از این دوره باعث احساس افسردگی می‌شود.
- وعده‌های غذایی را بیشتر و حجم هر وعده را کوچک‌تر کنید. برای مثال به‌جای ۳ وعده‌ی بزرگ و پرحجم، ۶ وعده‌ی کم‌حجم داشته باشید.
- وعده‌های غذایی منظمی داشته باشید.
- از ویتامین‌ها و مواد معدنی غافل نشوید. ازجمله: ویتامین B۶، ویتامین E، منیزیم، منگنز، تریپتوفان، فولیک اسید.
- قرص کلسیم مصرف کنید تا انقباض عضلات، درد پشت یا احتباس آب را کاهش دهد.
- ویتامین D را از نور طبیعی، غذا یا مکمل‌ها دریافت کنید.
- ورزش‌های هوازی کنید. لازم است که ۴ تا ۶ بار در هفته و هربار ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
- از روش‌های مقابله با اضطراب بهره‌بگیرید؛ همانند یوگا و مدیتیشن
- خواب کافی، حدود ۸ ساعت در شبانه‌روز داشته باشید.
- از استرس دوری کنید.
- از قرص‌های دروسپیرنون و اتینیل استرادیول بهره ببرید. این قرص‌ها تنها قرص‌های کنترل بارداری هستند که سازمان غذا و دارو آن‌ها را برای نشانه‌های پی ام دی دی تأیید کرده‌است.
- از درمان ضد افسردگی یا ضد اضطراب بهره بگیرید؛ همانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین یا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین- نوراپینفرین
- از دیورتیک‌ها (یعنی مواد غذایی یا دارویی ادرارآور، همانند میوه‌هایی چون هندوانه یا داروهایی چون فورزماید) استفاده کنید تا نفخ شکم یا درد و حساسیت سینه‌ها را کاهش دهد.
چه زمان نیاز است که به پزشک مراجعه کنیم؟
بیشتر افراد اندکی از نشانه‌های پی ام اس را تجربه می‌کنند، اما این نشانه‌ها لزوما هر ماه بروز نمی‌کنند یا زندگی روزانه‌ی فرد را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند. اگر نشانه‌های پی ام اس تشدید شود، به‌طوری که ماهانه فعالیت فرد را مختل کنند، لازم است که فرد به پزشک یا کلینیک مراجعه کند. پزشک برای درمان ممکن است، درباره‌ی موارد زیر از شما سؤال کند:
- درباره‌ی سابقه‌ی خانوادگی شما در ابتلا به پی ام اس یا پی ام دی دی یا دیگر شرایط ذهنی و خلقی بپرسد.
- درباره‌ی سابقه‌ی خانوادگی شما در ابتلا به کم‌کاری تیروئید، اندومتریوز بپرسد.
- معاینه‌ی لگن تجویز کند تا بسته به نشانه‌های شما، وضعیت سلامت جنسی شما را کنترل کند.
- توصیه کند تا تقویمی تهیه کنید و قاعدگی و نشانه‌های مرتبطش را درطول ۲ تا ۳ ماه پیگیری کنید.
سخن آخر
اگر نشانه‌های شما به‌طور مداوم، در طول فاز لوتئال از سیکل قاعدگی نمایان شود و بلافاصله پس از شروع قاعدگی ناپدید شود، متخصص ممکن است، پی ام اس را در شما تشخیص دهد؛ اما اگر نشانه‌ها هرازگاهی ظاهر شود، فرد متخصص آن را به تشدید پیش از قاعدگی یا شرایط دیگری مرتبط خواهد کرد. به‌یاد داشته باشید که وضعیت‌های دیگری هستند که ممکن است، نشانه‌های مشابهی با پی ام اس داشته باشند، از قبیل: کم‌خونی، اندومتریوز، اختلال تیروئید، سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر(یک بیماری گوارشی مزمن است که در آن فرد دردهای شکمی زیادی را تحمل می‌کند.)، سندروم خستگی مزمن (اختلال پیچیده‌ای که با خستگی شدید مشخص می‌شود.).
بیشتر بدانید: سرطان تخمدان و علائم آن
سؤالات متداول
سندروم پیش از قاعدگی در سن پایین و ۲ یا ۳ سال ابتدایی پریود بروز نمی‌کند، بلکه در سن بالا و پس از ۲ تا ۳ سال از آغاز پریود خود را نشان می‌دهد.
؟ بله. این سندروم پس از بارداری نیز بروز می‌کند و تنها با یائسگی از بین می‌رود.پی ام اس در چه سنی بروز می‌کند؟
آیا پی ام اس پس از بارداری هم اتفاق می‌افتد؟
