۸ تا از مهم ترین علائم گاستروانتریت (التهاب معده و روده)

گاستروانتریت چیست؟

گاستروانتریت ویروسی یک عفونت روده ای است که شامل علائم و نشانه هایی مانند اسهال آبکی، گرفتگی معده، حالت تهوع یا استفراغ و گاهی تب است. رایج ترین راه برای ایجاد گاستروانتریت ویروسی که اغلب آنفولانزای معده نامیده می شود، از طریق تماس با یک فرد آلوده یا مصرف غذا یا آب آلوده است. برای نوزادان، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، گاستروانتریت ویروسی می تواند کشنده باشد.

هیچ درمان موثری برای گاستروانتریت ویروسی وجود ندارد، بنابراین پیشگیری مهم است. از غذا و آبی که ممکن است آلوده باشد خودداری کنید و دست های خود را به طور کامل و مرتب بشویید. شایع ترین مشکل گاستروانتریت کم آبی بدن است. این در صورتی اتفاق می افتد که مایعات کافی برای جایگزینی آنچه که از طریق استفراغ و اسهال از دست داده اید را ننوشید. کم آبی در نوزادان، کودکان خردسال، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شایع‌تر است.

دلایل ابتلا به گاستروانتریت

معمولاً در اثر عفونت ویروسی یا باکتریایی و کمتر در اثر عفونت انگلی ایجاد می شود. شایع ترین علل گاستروانتریت ویروسی، نورویروس و روتاویروس هستند. کمپیلوباکتر، اشریشیا کلی (E. coli) و سالمونلا شایع ترین علل گاستروانتریت باکتریایی هستند. گاستروانتریت انگلی معمولاً توسط ژیاردیا ایجاد می شود.

مطالعه بیشتر : بهترین دارو برای عفونت روده و معده

گاستروانتریت ویروسی شایع‌ترین علت شیوع گاستروانتریت است و زمانی اتفاق می‌افتد که گروه‌هایی از افراد در زمان و مکان مشابه تحت تأثیر قرار می‌گیرند. شیوع نوروویروس می تواند هم کودکان و هم بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد، در حالی که روتاویروس عمدتا بر نوزادان و کودکان تاثیر می گذارد.

کمپیلوباکتر شایع ترین علت گزارش شده بیماری های ناشی از غذا در نیوزلند است که اغلب در مرغ خام یا گوشت قرمز خام و در شیر غیر پاستوریزه یافت می شود. مدت زمان کمون ۲۴ تا ۴۸ ساعت است و علائم به طور متوسط ​​۵ تا ۸ روز طول می کشد.

شایع ترین علت مسمومیت غذایی در این بیماری، سموم از پیش ساخته شده است که طی ۶ تا ۸ ساعت پس از خوردن غذا با عامل بیماری، باعث استفراغ می شود. از آنجایی که بیشتر عفونت‌ها بیش از ۲۴ ساعت زمان کمون دارند، فرد نمی‌تواند با خوردن غذای مشکوک عفونت را تشخیص دهد.

افرادی که بیشتر در معرض خطر گاستروانتریت هستند عبارتند از:

• نوزادان و کودکان خردسال که دارای سیستم ایمنی نابالغ هستند.
• سالمندانی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند و به ویژه آنهایی که در خانه های سالمندان زندگی می کنند.
• کودکان در مهدکودک، کودکان مدرسه و دانش آموزان ساکن در خوابگاه.
• هر کسی که سیستم ایمنی ضعیفی دارد، مانند افراد مبتلا به HIV/AIDS یا شیمی درمانی.
• مسافران.

علائم و نشانه های ابتلا به گاستروانتریت

علامت اصلی این ویروس اسهال است، یعنی زمانی که مدفوع شما آبکی می شود و باید به طور مکرر و فوری به توالت بروید. اگرچه اسهال علامت اولیه گاستروانتریت است، اما علائم و نشانه های بسیار دیگری نیز وجود دارد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تهوع و استفراغ
• درد و گرفتگی شکم
• تب و لرز خفیف
• از دست دادن اشتها
• سردرد و درد عضلانی
• خستگی و ضعف عمومی بدن
• بی اختیاری و از دست دادن کنترل بر حرکات روده
• تغذیه ضعیف در نوزادان

بسته به علت ابتلا به گاستروانتریت، علائم ممکن است در عرض یک تا سه روز پس از عفونت ظاهر شوند و می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و معمولا چند روز طول می کشند، گاهی اوقات ممکن است تا ده روز ادامه داشته باشد.

اگر علائم گاستروانتریت شما پس از چند روز بهبود نیافت و یا شدت آن افزایش پیدا نکرد یا برطرف شد اما دوباره برگشت، مدفوع شما خونی شد، درد شکم مداوم داشتید، برای مدت بیشتری مثلا بیش از دو روز استفراغ کردید یا اگر دچار کم آبی شدید، باید با پزشک خود تماس بگیرید. کم آبی بدن می تواند بدلیل از دست دادن بیش از حد مایعات از بدن باشد که به سرعت در گاستروانتریت رخ دهد.

علائم و نشانه های کم آبی بدن عبارتند از:

• تشنگی شدید
• عدم ادرار کردن در هشت ساعت گذشته یا دفع ادرار کم
• ادراری که تیره رنگ و بدبو باشد
• خشکی لب و دهان و کمبود اشک
• دست و پاهای سرد
• گونه ها یا چشم های فرورفته
• سرگیجه، بی حالی، شل شدن
• در نوزادان، پوشک خشک (بیش از ۴-۶ ساعت) 

توجه: در بروز علائم کم آبی، به ویژه نوزادان و کودکان، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، باید فوراً با پزشک تماس بگیرید.

تشخیص گاستروانتریت

معمولاً اولین علامتی که ایجاد می کند اسهال است و با آن تشخیص داده می شود. با این حال، اگر علائم شدید یا مداوم باشد، بهترین دکتر معده ممکن است نمونه مدفوع را برای شناسایی علت گاستروانتریت از بیمار بگیرد.

نمونه‌های مدفوع ممکن است در طول شیوع گاستروانتریت، مانند مواردی که در کشتی‌های تفریحی و در بیمارستان‌ها و خانه‌های سالمندان رخ می‌دهد، برای شناسایی ویروس یا باکتری‌هایی که باعث شیوع بیماری شده‌اند، گرفته شود. همچنین، شناسایی بیمارانی که اخیرا از غذا یا نوشیدنی یکسان مصرف کرده‌اند، اغلب به تعیین منبع شیوع کمک می‌کند.

مراقبت های گاستروانتریت

اکثر افراد مبتلا به این ویروس در عرض چند روز بدون نیاز به درمان پزشکی بهبود می یابند، البته تا زمانی که آب بدن به اندازه کافی باشد. برای کمک به جلوگیری از کم آبی بدن در دوران نقاهت، مراقبت های زیر را انجام دهید:

• از مصرف محصولات لبنی، کافئین، الکل و نیکوتین خودداری کنید.
• از غذاهای شیرین، چرب یا بسیار ادویه دار اجتناب کنید.
• هر روز مقدار زیادی مایعات بنوشید، جرعه‌های کوچک و مکرر، آبگوشت یا سوپ رقیق بخورید و داروهای آبرسان مانند گاسترولیت که بدون نسخه از داروخانه در دسترس هستند، بنوشید.
• استراحت کافی داشته باشید.
• در صورت درد معده از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن و دیکلوفناک برای تسکین درد خودداری کنید زیرا درد معده شما را بیشتر می کند.
• پاراستامول (به عنوان مثال پانادول) را می توان برای تب و درد مصرف کرد، اما باید با احتیاط مصرف شود.

برای نوزادان مبتلا به گاستروانتریت، پس از استفراغ یا اسهال، اجازه دهید معده او به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه استراحت کند، سپس مقدار کمی مایع به او بدهید. در صورت شیردهی به نوزاد اجازه دهید شیر بخورد یا توسط شیشه شیر مقدار کمی از محلول آبرسان خوراکی به او بخورانید.

از داروهای ضد اسهال مانند ایمودیوم می توان برای کاهش اسهال استفاده کرد. با این حال، در بیشتر موارد، بهتر است بدن خود را از ویروس یا باکتری های عامل گاستروانتریت پاک کند. استفاده از آنتی بیوتیک ها معمولاً توصیه نمی شود زیرا آنها در برابر ویروس ها مؤثر نیستند و استفاده بیش از حد آنها به ایجاد گونه های باکتری مقاوم به آنتی بیوتیک کمک می کند.

مطالعه بیشتر : اسهال کودکان

راههای پیشگیری از گاستروانتریت

اقدامات زیر را می توان برای جلوگیری از ابتلا و گسترش گاستروانتریت انجام داد:

• شستن مکرر و کامل دست ها، به ویژه قبل از خوردن یا تهیه غذا، و پس از رفتن به توالت یا تماس با فرد آلوده. اطمینان حاصل کنید که کودکان دست های خود را به طور مکرر و کامل می شویند.
• در صورت امکان از تماس مستقیم با افراد آلوده خودداری کنید.
• در خانه بمانید و کودکان را از مهدکودک یا مدرسه دور نگه دارید تا زمانی که علائم از بین بروند.
• لباس، ملافه و اسباب بازی های فرد مبتلا را بشویید.
• سطوح آشپزخانه به ویژه پس از کار با گوشت خام یا مرغ یا تخم مرغ را تمیز کرده و ضد عفونی کنید.
• از خوردن غذاهای نیم پز بخصوص گوشت، مرغ و ماهی خودداری کنید.
• از نوشیدن آب تصفیه نشده خودداری کنید.
• از خوردن گوشت، ماهی و صدف خام خودداری کنید، مگر اینکه مطمئن باشید که تازه تهیه شده اند و از منبع معتبری هستند.
• تمام محصولات تازه مانند میوه ها و سبزیجات را کاملا بشویید.
• نوزاد یا کودک خود را با واکسن روتاویروس واکسینه کنید تا از گاستروانتریت ناشی از روتاویروس جلوگیری کند.
• هنگام سفر، فقط آب بطری یا آب جوشیده بنوشید و از تکه های یخ بخصوص در کشورهای در حال توسعه اجتناب کنید.

واکسن روتاویروس برای نوزادان در برخی کشورها تا قبل از ۱۵ هفتگی به صورت رایگان در دسترس است. واکسن خوراکی در دو دوز (در ویزیت های ایمن سازی ۶ هفته ای و ۳ ماهه) برای کاهش بروز یا شدت عفونت روتاویروس که یک علت بسیار شایع گاستروانتریت در نوزادان و کودکان خردسال است، توصیه می شود.

سخن پایانی

ما در این مقاله ویکی درمان به طور کامل در مورد گاستروانتریت صحبت کردیم. در صورت ابتلا به بیماری گاستروانتریت استراحت کافی داشته باشید و مایعات زیادی بنوشید تا زمانی که علائم شما برطرف شود. نوشیدنی هایی که هم قند و هم نمک دارند (مانند نوشیدنی های ورزشی) به روده شما کمک می کنند مایعات را بهتر جذب کرده و الکترولیت های از دست رفته را جایگزین کنند.

خوردن کراکرهای نمکی همراه با زنجبیل یا نوشیدنی شیرین مشابه نیز می تواند کمک کننده باشد. برای یک یا دو روز از محصولات لبنی مانند شیر گاو خودداری کنید زیرا شیر می تواند اسهال را بدتر کند به دلیل عدم تحمل موقت لاکتوز که اغلب با گاستروانتریت همراه است.

تقریباً همه در یک مقطع زمانی دچار گاستروانتریت یا آنفولانزای معده می شوند که بیماری خوشایندی نیست، اما معمولا در کمتر از یک هفته از بین می رود. قبل از اینکه به فعالیت های روزانه خود بازگردید، به خودتان زمان استراحت و ریکاوری بدهید. خوشبختانه شما می توانید اقداماتی را برای جلوگیری از احتمال انتقال آن به دیگران یا گرفتن مجدد آن در آینده انجام دهید که در مطلب فوق به آنها اشاره شد.

سوالات متداول