شانه منجمد چیست و راه های درمان

گاهی انجام فعالیت‌های ساده‌ای مانند بستن سوتین یا برداشتن کتاب از قفسه بلند ممکن است برای افراد مشکل باشد زیرا دچار عارضه شانه منجمد هستند. شانه یخ‌زده یا منجمد یک اختلال شایع است که باعث درد، سفتی و از دست دادن دامنه حرکتی طبیعی شانه در افراد مبتلا می‌شود. ناتوانی که این درد ایجاد می‌کند می‌تواند جدی باشد و در صورت عدم توجه و درمان، با گذشت زمان بدتر خواهد شد. این بیماری عمدتاً زنان را دچار می‌کند و اغلب افراد ۴۰ تا ۶۰ ساله را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

شانه منجمد چیست؟

شانه منجمد که کپسولیت چسبنده نیز نامیده می‌شود، یک وضعیت دردناک است که در آن حرکت شانه محدود و سخت می‌شود. شانه انسان از سه استخوان تشکیل شده است: قسمت بالایی بازو، تیغه شانه (کتف) و استخوان ترقوه. علاوه بر این، بافتی در اطراف مفصل شانه وجود دارد که همه چیز را کنار هم نگه می‌دارد و همانطور که گفتیم کپسول شانه نام دارد.

در شانه منجمد این کپسول آنقدر ضخیم و سفت می‌شود که به سختی می‌توان آن را حرکت داد. در این عارضه نوارهایی از بافت اسکار تشکیل می‌شوند و مایع سینوویال که برای روان کردن مفصل است، کاهش می‌یابد و همه این‌ها حرکت شانه را بسیار محدود می‌کنند. معمولاً درد و سفتی به تدریج ایجاد شده و بدتر می‌شود و ممکن است یک تا سه سال طول بکشد و در نهایت از بین می‌رود.

شانه یخ زده (منجمد) چگونه اتفاق می‌افتد؟

این عارضه معمولاً با آسیب‌هایی مانند شکستگی یا التهاب بافت‌های نرم شروع می‌شود. التهاب باعث بروز دردی می‌شود که با حرکت بدتر شده و دامنه حرکتی شانه را محدود می‌کند. در صورتی که شانه به این ترتیب بی حرکت شود، بافت همبند اطراف مفصل گلنوهومرال یا همان کپسول مفصل،  ضخیم و منقبض می‌شود و ظرفیت طبیعی خود را برای کشش و حرکت از دست می‌دهد. بنابراین استخوان بازو فضای کمتری برای حرکت دارد و ممکن است مایع مفصلی روان کننده (Synovial fluid) خود را نیز از دست بدهد.

در موارد پیشرفته شانه یخ زده، نوارهایی از بافت اسکار (چسبندگی) بین کپسول مفصلی و سر استخوان بازو ایجاد می شود. ایجاد شانه منجمد ممکن است دو تا نه ماه طول بکشد. گاهی درد ممکن است به آرامی بهبود یابد اما سفتی آن ادامه می‌یابد و دامنه حرکت محدود باقی می‌ماند.

علائم شانه منجمد

علائم شانه منجمد یا یخ زده معمولاً به تدریج و طی چند ماه بدتر می‌شوند. این بیماری سه مرحله جداگانه دارد اما گاهی اوقات تشخیص این مراحل دشوار است. علاوه بر این علائم شانه منجمد ممکن است از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشند.

• در مرحله اول که اغلب به عنوان مرحله انجماد شناخته می‌شود، درد شانه راست یا چپ شروع می‌شود و می‌تواند بسیار دردناک باشد. این درد اغلب شب‌ها و هنگامی که روی شانه آسیب دیده دراز می‌کشید بدتر می‌شود. این مرحله اصولا بین ۲ تا ۹ ماه طول می‌کشد.
• مرحله دو به عنوان فاز یخ‌زدگی شناخته می‌شود و شانه ممکن است تا حد زیادی سفت شود اما درد بدتر نخواهد شد و حتی ممکن است کمتر نیز بشود. سفتی شانه اغلب بر فعالیت‌های روز‌انه فرد مبتلا تأثیر می‌گذارد و این مرحله معمولاً ۴ تا ۱۲ ماه طول خواهد کشید.
• در مرحله سوم که مرحله ذوب نام دارد به تدریج حرکت شانه به حالت اول خود باز می‌گردد. درد به تدریج شروع به کاهش می‌کند اما گاهی ممکن است عود کند. این مرحله ممکن است ۱۲ ماه یا بیشتر، زمان ببرد.

درد و سفتی مداوم در مفصل شانه دو علامت اصلی عارضه شانه منجمد هستند و باعث می‌شوند که انجام طیف وسیعی از حرکات طبیعی شانه برای فرد مبتلا، دردناک و دشوار باشد. از دیگر علائم شانه منجمد می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• محدود شدن حرکات و درد و سفتی مفصل شانه.
• مشکل در فعالیت‌های روزانه مثل لباس پوشیدن، بالا بردن بازو، شستشو.
• گردن درد و ناراحتی در ناحیه بازو و شانه.
• ضعف و احساس خستگی در عضلات شانه.
• احساس تنگی و خشکی در ناحیه مفصل شانه.
• تحلیل و سستی عضلات بازو و آویزان شدن آن.

شدت بروز علائم بسیاز متفاوت می‌باشد. پس از مشاهده علائم شدید و جدی، در اسرع وقت به پزشک مراحعه کنید.

 افراد مستعد ابتلا به شانه منجمد

بروز شانه منجمد د‌ر برخی موارد و شرایط شایع‌تر است:

• سن: بیشتر در بزرگسالان و افراد بین ۴۰ تا ۶۰ سال بروز می‌کند.
• جنسیت: بیشتر در زنان دیده می‌شود.
• آسیب شانه: هر آسیب یا جراحی در شانه که لازمه مراقبت از آن عدم حرکت دادن شانه باشد مانند شکستگی تیغه شانه، استخوان ترقوه یا بازو ممکن است منجر به این عارضه شود.
• دیابت: بین ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد مبتلا به دیابت مبتلا به شانه منجمد می‌شوند.
• سایر بیماری‌ها و شرایط سلامتی: سکته مغزی، کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، بیماری پارکینسون و بیماری قلبی نیز ممکن است منجر به شانه منجمد شوند اما اینکه چگونه خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند هنوز مشخص نشده است.

تشخیص شانه یخ زده

تشخیص شانه منجمد، به‌دلیل طیف وسیعی از علائم مشابه با بیماری‌های دیگر، ممکن است برای پزشک شما چالش‌برانگیز باشد، اما این متخصصان می‌توانند با معاینه دقیق فیزیکی، آزمایش و تصویربرداری‌های ابتدایی مثل اشعه ایکس، این عارضه را تشخیص دهند. پس از مراجعه به پزشک،ممکن است با این موارد مواجه شوید:

• پزشک، در مورد علائم بیماری با فرد مبتلا صحبت کرده و سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند.
• بازوها و شانه‌ها را معاینه فیزیکی می‌کند تا در صورت وجود التهاب و درد، مکان دقیق آن مشخص شود.
• پزشک شانه را در تمام جهات حرکت می‌دهد تا دامنه حرکت فرد و میزان درد همراه با حرکت را بررسی کند و حرکت شانه را برای مشاهده محدوده فعال و غیرفعال حرکتی مشاهده کند.
• این دو نوع حرکت با هم مقایسه می‌شوند زیرا افرادی که به عارضه شانه منجمد مبتلا هستند، دامنه حرکتی فعال و غیرفعال محدودی دارند.
• عکس‌برداری شانه با اشعه ایکس نیز معمولا انجام می‌شود تا پزشک مطمئن شود که علائم ناشی از مشکل دیگری مانند آرتریت شانه نباشد. اصولا انجام آزمایشات تصویربرداری پیشرفته مانند تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) و اولتراسوند برای تشخیص این عارضه لازم نیستند.
• ممکن است پزشک بخواهد برای تشخیص بهتر، فاکتور‌های التهابی خون شما را نیز بررسی کند تا علت ایجاد این مشکل را پیدا کند، پس ممکن است به انجان آزمایش خون نیز، نیاز پیدا کنید.

درمان شانه منجمد

مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نسخه (NSAIDs) مانند آسپرین یا ایبوپروفن می‌توانند به تسکین درد و التهاب در شانه منجمد موثر باشند. گاهی در صورتیکه این داروها اثر نکنند، پزشک داروی قوی‌تری تجویز می‌کند.

ممکن است نیاز باشد برای درمان مراجعه به فیزیوتراپیست نیاز باشد. فیزیوتراپیست در انجام تمرینات تقویتی و کششی برای بهبود دامنه حرکتی، شما را راهنمایی می‌کند. اگر علائم شدید دارید که با گذشت زمان بهبود نمی‌یابد، ممکن است پزشک درمان دیگری را توصیه کند مانند:

• تزریق کورتیکواستروئید در مفصل شانه برای تسکین درد و بهبود دامنه حرکتی شانه.
• اتساع مفصل که در آن پزشک آب استریل به کپسول شانه تزریق می‌کند تا به فرد کمک کند شانه خود را راحت تر حرکت دهد.
• فیزیوتراپی همراه با هر یک از این روش‌ها که ممکن است در طول مراحل خاصی از شانه منجمد مفیدتر از بقیه موارد باشد.
• عمل جراحی که به ندرت برای درمان شانه منجمد توصیه می‌شود و در صورتی پیشنهاد می‌شود که سایر روش‌های درمانی موثر نباشند.

فیزیوتراپی شانه منجمد

انجام فیزیوتراپی به فرد مبتلا کمک می‌کند تا حرکت شانه خود را بازیابی کند. لازم به ذکر است که فیزیوتراپیست در مورد تعداد جلسات مورد نیاز شما تصمیم می‌گیرد و این تعداد به نحوه پاسخ شانه به درمان بستگی دارد. فیزیوتراپیست در ابتدا حرکت شانه بیمار را بررسی می‎‌کند تا بداند او چقدر دامنه حرکتی دارد. تمرینات فیزیوتراپیست عبارتند از:

• تمرینات کششی.
• تمرینات قدرتی.
• کمک به قرار گرفتن در وضعیت بدنی مناسب.
• کمک به تسکین درد.
• ماساژ برای شانه یخ زده.

اگر پس از اتمام جلسات فیزیوتراپی درد شما کاهش پیدا نکرد، به پزشک عمومی یا فیزیوتراپیست خود اطلاع دهید تا جلسات بیشتری انجام شود یا روش درمان را تغییر دهد. همینطور می توانید از مراکز ارائه دهنده خدمات فیزیوتراپی در منزل نیز کمک بگیرید.

جمع بندی

در صورت تشخیص به موقع و انجام فیزیوتراپی پیش از شروع درد و سفت شدگی زیاد شانه می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. دکتر ارتوپد یا فیزیوتراپ معمولا یک برنامه ورزشی برای رفع نیازهای خاص شما طراحی می‌کند. درمان‌های ساده، مانند مصرف مسکن‌ها و انجام ورزش‌های شانه همراه با تزریق کورتیزون، اغلب برای بازگرداندن حرکت و عملکرد شانه در طول یک سال یا حتی کمتر کافی است. حتی اگر شانه منجمد به طور کامل درمان نشود، دامنه حرکت شانه به مرور ولی در یک بازه زمانی طولانی‌تر، بهبود خواهد یافت و بهبودی کامل اصولا بعد از حدود دو سال مشاهده می‌شود.

سؤالات متداول