مزاج و روش های تشخیص آن

امروزه افراد زیادی به دنبال شناخت مزاج و روش های تشخیص آن هستند تا با دانستن آنها بتوانند علت و دلیل بیماری های احتمالی و عادات رفتاری خاص غذایی و … را در خود بیایند.  مزاج ترکیبی از جنبه‌های جسمی، ذهنی، عاطفی و روحی هر شخص است. به‌طورکلی مزاج به چهار دسته دموی، بلغمی، سوداوی و صفراوی تقسیم می‌شود که این طبقه بندی بر اساس شرایطی همچون گرما، سرما، رطوبت و خشکی متفاوت است. هر فردی اصولا دارای هر چهار نوع مزاج است، اما یکی از آنها غالب‌تر از بقیه است. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه مزاج و روش های تشخیص آن با ما همراه باشید.

مزاج چیست؟

فیلسوفان یونان باستان بر این باور بودند که ۴ عنصر اولیه آب، خاک، هوا و آتش در طبیعت وجود دارد که عناصر اولیه یا عناصر اربعه نام دارند و تمامی تغییرات حاصل در طبیعت از آمیختن این چهار عنصر با هم و جدا شدن دوبارهٔ آنها از یکدیگر اتفاق می افتد و منجر به انواع مزاج در انسان می شود. این دانشمندان هر یک از این عناصر را دارای یکی از خواص گرمی، سردی، تری یا خشکی می دانستند. اساس مکتب طب اخلاطی که بقراط پایه گذار آن است، وجود ۴ مایع یا خلط اصلی در بدن است که با این ۴ عنصر در ارتباط است و عبارتند از:

• خون یا دم: گرم و تر 
• صفرا: گرم و خشک
• سودا: سرد و خشک 
• بلغم: سرد و تر 

بقراط عقیده داشته هر گاه این چهار مایع به نسبت طبیعی و در تعادل با هم در بدن وجود داشته باشد، بدن سالم است، ولی اگر یکی یا چند تا از آنها به دلیلی از قبیل سوء تغذیه، تنفس هوای فاسد یا شدت گرمای هوا و … تغییر کند، تعادل این مایعات بهم خورده و ساختمان طبیعی بدن تغییر کرده و تاثیر نامطلوب بر سلامتی افراد خواهد داشت.

در طب سنتی ایران نیز مزاج و روش های تشخیص آن، اساس و پایه طب را تشکیل می دهند و مزاج و روش های تشخیص آن از اهمیت خاصی برخوردار است. به طوری که برخی عقیده دارند تا مزاج بیمار مشخص نشود، بیماری او  درمان نخواهد شد. ابن سینا عقیده داشت فردی که طبایع و مزاجها را نشناسد، پزشک نیست. پزشک طب سنتی مزاج و روش های تشخیص آن را میشناسد و برای یافتن مزاج خود می توانید به بهترین دکتر طب سنتی مراجعه کنید.

انواع مزاج

با توجه به ترکیب عناصر چهارگانه (آب، آتش، باد، خاک) در بدن هر شخص دو نوع مزاج وجود دارد، مزاج معتدل و مزاج نامعتدل.

مزاج‌های اصلی عبارتند از:

• مزاج گرم و خشک (صفراوی) که عنصر غالب آتش است.
• مزاج گرم و تر (دموی) که عنصر غالب باد است.
• مزاج سرد و خشک (سوداوی) که عنصر غالب خاک است.
• مزاج سرد و تر (بلغمی) که عنصر غالب آب است.

در اشخاصی که مزاج گرم و خشک دارند عنصر حاکم بر بدن آتش است. در افراد دارای مزاج گرم و تر، باد عنصری است که نقش غالب را ایفا می‌کند. در مزاج‌های سرد و تر و سرد و خشک نیز به ترتیب آب و خاک بر بدن غالب هستند. با شناخت مزاج و روش های تشخیص آن می توانید این موارد را براحتی شناسایی کنید.

اگر هر یک از این مزاج‌ها بر بدن شما غلبه کند مزاج شما نامعتدل خواهد شد. برخی از افراد نیز دارای مزاجی متعادل هستند. اینها در سه دسته زیر قرار می‌گیرند:

• مزاج معتدل گرم و تر
• مزاج معتدل سرد و تر
• مزاج معتدل گرم و سرد

مزاج و روش های تشخیص آن

مزاج و روش های تشخیص آن در هر فرد را می توان به راههای زیر انجام داد:

۱) لمس دستان

فردی که قصد شناسایی مزاج و ویژگی‌های آن را دارد خود باید مزاجی معتدل داشته باشد تا بتواند مزاج فرد دیگر را تشخیص دهد. در صورتی که این شخص هنگام لمس، پوست فرد را:

• گرم احساس کند، مزاج این فرد گرم است.
• سرد احساس کند، مزاج این فرد سرد است.
• نرم‌تر از حد طبیعی باشد، مزاج مرطوب دارد.
• صلب‌تر باشد، دلیل مزاج خشک است.

۲) گوشت و چربی

• داشتن گوشت بیشتر در بدن فرد، دلیل  گرمی و تری مزاج است.
• داشتن چربی بدن بیشتر از گوشت، دلیل مزاج سرد و تر است.
• اگر گوشت زیاد ولی چربی کم باشد، مزاج گرم و خشک است.
• اگر گوشت و چربی کم باشد، مزاج سرد و خشک است.

۳) رنگ پوست بدن

یکی از راه‌های مهم بررسی مزاج و روش‌ های تشخیص آن در نظر گرفتن رنگ پوست بدن است.

• اگر پوست بدن سفید باشد، نشانه کم‌خونی و مزاج کمی مایل به سردی است.
• رنگ پوست زرد کمی مایل به قرمز، نشانه وجود خون غیرطبیعی در بدن است.
• رنگ قرمز پوست بدن، نشان از گرمی و پرخونی است.
• تیرگی پوست، دلیل صفرا است (گرم و خشک).
• رنگ بادمجانی، نشانه مزاج خشک و سرد است (سودا).
• رنگ گچی، دلیل مزاج سرد و تر است (بلغم).

۴) سرعت رشد، حجم، ضخامت و رنگ مو

از راه‌های دیگر شناختن مزاج و روش‌های تشخیص آن می‌توان به بررسی موهای سر و بدن پرداخت.

• سرعت رشد موی خیلی سریع، دلیل گرمی و خشکی مزاج است.
• سرعت رشد موی زیاد، دلیل گرمی مزاج است.
• سرعت رشد موی کم، یعنی مزاج سرد است.
• بدن پرمو، دلیل گرم مزاجی است.
• کم مویی بدن دلیل بر سرد مزاج بودن است.
• داشتن موی نازک نشان دهنده سردی و تری مزاج است.
• ضخامت زیاد مو دلیلی بر گرمی و خشکی مزاج است.
• موی سیاه یعنی مزاج گرم است.
• موی سرخ مایل به زرد، نشان دهنده مزاج سرد است.
• داشتن موی طلایی و سرخ یعنی اعتدال مزاج دارید.
• موی سفید یا روشن دلیل بر مزاج سرد و مرطوب است مانند افراد مسن. 

 ۵) شکل اعضای بدن

• داشتن قفسه سینه پهن و بزرگ، اندام‌های بزرگ، عروق برجسته، نبض قوی و عضلات بزرگ، نشانه مزاج گرم است.
• اندام‌های کوچک دلیل مزاج سرد است.
• داشتن چهره لاغر و پوست به استخوان چسبیده، مفاصل قابل مشاهده و برجسته و غضروف‌های حنجره و بینی برجسته، نشان از خشک مزاجی دارد.

۶) خواب و بیداری

• زیاد خوابیدن دلیل سرد مزاجی است.
• خواب کم و بیداری زیاد نشان از خشکی و گرمی مزاج دارد.
• داشتن خواب و بیداری معتدل یعنی اعتدال مزاج دارید.

۷) سایر عملکردهای بدن

کسانی که می‌خواهند به بررسی مزاج و روش های تشخیص آن می‌پردازند، عملکرد فردی و سرعت شما را نیز می‌سنجند.

• اگر اعمالی مانند سرعت رشد، رویش دندان، بلوغ، عملکردهای کبد، قلب و مغز و … سریع‌تر از حد طبیعی خود انجام شوند، مزاج گرم است.
• و اگر موارد فوق کندتر باشد، یعنی مزاج سرد می‌باشد.

۸) چگونگی اجابت مزاج و دفع مواد زاید بدن

نحوه دفع فضولات بدن نیز یکی دیگر از راه‌های شناسایی مزاج و روش های تشخیص آن  است. فضولات بدن شامل ادرار، مدفوع، عرق، مو، ناخن، خون حیض، مایع منی و… است.

• اگر این مواد زاید بوی تند داشته باشند یعنی مزاج گرم است.
• اما بی رنگ بودن یا کم بودن فضولات و نداشتن بو، دلالت بر سرد مزاجی شخص است.

 ۹) فعل و انفعالات نفسانی

یکی از راه‌های بررسی مزاج و روش های تشخیص آن فعل و انفعالات و در واقع میزان تحرکی است که فرد دارد.

• قوت، سرعت و زیادی فعالیت مربوط به روح و اعصاب، دلیل بر مزاج گرم است. مثلا افراد گرم مزاج پرحرف بوده و با تند و با سرعت صحبت می‌کنند.
• در حالی که افراد سرد مزاج آهسته، آرام و شمرده صحبت کرده و کم‌حرف می زنند.
• قدرت حافظه و توان یادگیری در افراد گرم مزاج‌ بهتر است. سرد مزاجی باعث ترس و گرمی اصولا منجر به شجاعت می شود!

سخن پایانی

در نهایت مزاج و روش‌ های تشخیص آن به افراد کمک می‌کند تا بدنی سالم‌تر و زندگی شادتری داشته باشند. شما در برخی موارد پزشکی باید مزاج خود را با توجه به سن، ویژگی‌های جسمی و روحی تعیین کنید و در صورت لزوم و با توصیه کارشناس و پزشک نسبت به تغییر و معتدل سازی مزاج خود اقدام کنید. در واقع امروزه، مزاج و روش های تشخیص آن از پایه ای ترین موارد طب سنتی می باشد. امیدوارم مطالب فوق از ویکی درمان مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

سوالات متداول