پی آر پی زانو: مزایا، عوارض و تاثیر آن در درمان عارضه های زانو

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یا پی آر پی، درمان نوینی برای مدیریت درد ناشی از آرتروز زانو است؛ پژوهشگران هنوز در حال تحقیق درباره اثربخشی این روش هستند.

سازمان جهانی غذا و دارو بعضی مراحل آماده‌سازی و کاربردهای PRP را تأیید کرده است، اما تأیید FDA درمان شدن زانودرد را تضمین نمی‌کند؛ به همین دلیل بعضی کلینیک‌ها پی آر پی را برای درمان زانودرد توصیه نمی‌کنند.

پی آر پی چیست؟

پلاسمای سرشار از پلاکت یا PRP از خون کامل به دست می‌آید. پلاسما حاوی غلظت بالایی از پلاکت‌هاست. پلاکت‌ها دارای فاکتورهای رشد بسیاری هستند که پس از تزریق در ناحیه هدف مفصل یا تاندون آزاد می‌شوند.

مزایای PRP

پی آر پی یکی از رویکردهای پیشرفته مدیریت درد است که در کلینیک‌های مدیریت درد انجام می‌شود. پزشکان این کلینیک‌ها تایید کرده‌اند که PRP فرایند التیام یافتن آسیب‌های عضلانی ـ اسکلتی و دیگر آسیب‌های بافت‌های نرم را در حد چشمگیری بهبود می‌دهد.

از جمله مزایای PRP می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کمک به بهبود یافتن چند مورد از آسیب‌های ورزشی: پی آر پی درد و ناراحتی افرادی را تسکین می‌دهد که در اثر سانحه یا آسیب‌های ورزشی مصدوم شده‌اند. آسیب‌های ورزشی می‌تواند مفصل، تاندون، رباط، عضله و دیگر بافت‌های نرم بدن را درگیر کند. آسیب‌های عضلانی زمانی رخ می‌دهد که نیروی وارد بر عضله آن‌قدر شدید باشد که بافت پاره شود. بهبود آسیب‌دیدگی رباط زمان‌بر و دشوار است.
• یک روش درمان اثربخش و کاهنده التهاب: بدن انسان ساختاری پیچیده است. وقتی عضله، مفصل، رباط یا هر بخش دیگری از بدن آسیب می‌بیند، بهبودش مدتی طول خواهد کشید. مدت زمان بهبود در اکثر موارد به شدت آسیب‌دیدگی بستگی دارد و ممکن است التیام یافتن چند ماه یا حتی چند سال زمان ببرد. پی آر پی تکنیکی پیشرفته است که فرایند التیام را سریع، ایمن و اثربخش می‌کند. به‌علاوه این رویکرد مدیریت درد برای کاهش التهاب و ورم نیز مؤثر است.
• یک مداخله ساده و با حداقل تهاجم: پی آر پی درمانی ساده است. خون معمولاً از خود بیمار گرفته می‌شود، سپس فاکتورهای رشد موجود در خون در زانوی بیمار تزریق می‌شود. این درمان کم‌تهاجمی است و زانودرد را بدون جراحی تسکین می‌دهد.

آیا پی آر پی درمان مؤثری است؟

اثربخشی پی آر پی برای درمان زانودرد به عامل‌های متعددی بستگی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وضعیت سلامت عمومی؛
• مزمن یا حاد بودن آسیب‌دیدگی: آسیب‌دیدگی مزمن به مرور زمان ایجاد می‌شود، اما آسیب حاد ناگهانی و جدی است؛
• بخشی از بدن که به درمان نیاز دارد و
• آماده‌سازی پلاسمای غنی از پلاکت.

نتایج چند کارآزمایی بالینی تصادفی حکایت از آن دارد که پی آر پی درمان مؤثری نیست. از سوی دیگر چند کارآزمایی بالینی دیگر مؤید سودمندی این درمان است.

مطالعات انجام‌شده در زمینه مفید بودن PRP برای درمان زانودرد نشان داده است که بعضی گونه‌های درمان PRP می‌تواند برای بهبود آرتروز زانوی خفیف تا متوسط مؤثر باشد.

نتایج چند مطالعه نشان می‌دهد که تزریق پی آر پی در مقایسه با دارونما، درد را در حد معناداری کاهش داد؛ همچنین پی آر پی موجب بهبود معنادار عملکرد جسمی بیماران نیز شد. این مزایا در پیگیری‌های ۳، ۶ و ۱۲ماهه همچنان به قوت خود باقی بود.

چون قابلیت غضروف زانو برای ترمیم و بازسازی خود کم است، درمان آرتروز زانو دشوار است. آرتروز درمان قطعی ندارد و درمان بر بهبود علائم و به تأخیر انداختن ضرورت جراحی تعویض زانو متمرکز است.

پی آر پی برای کدام بیماران مفید است؟

PRP درمانی آزمایشی است و برخی کارشناسان انجام آن را در حال حاضر توصیه نمی‌کنند. اگر قصد دارید تزریق PRP را انجام بدهید، ابتدا با پزشک معالجتان مشورت کنید.

چون تزریق PRP آزمایشی است، شواهد اندکی درباره میزان ایمنی و اثربخشی این درمان وجود دارد. به‌علاوه تزریق PRP تحت پوشش بیمه قرار ندارد.

پیش از شروع درمان‌های آزمایشی و تجربی با پزشک معالجتان مشورت کنید و مطمئن شوید که انجام‌دهنده درمان صلاحیت کامل را برای تزریق PRP دارد.

مراحل انجام درمان پی آر پی

ابتدا پزشک مقدار کمی خون از بازوی‌تان می‌گیرد.

سپس نمونه خون در سانتریفیوژ گذاشته می‌شود تا ترکیبات تشکیل‌دهنده‌اش از هم جدا شود و سوسپانسیون تغلیظ‌شده‌ای از پلاکت‌های موجود در پلاسما به دست بیاید. اقدامات متفاوتی که در این مرحله انجام می‌شود، باعث می‌شود غلظت‌های مختلفی از ترکیبات متفاوت به دست بیاید.

سپس پزشک زانو را بی‌حس می‌کند و PRP را در فضای مفصل زانو تزریق می‌کند. ممکن است تزریق تحت هدایت سونوگرافی انجام شود.

پس از مدتی استراحت کردن مرخص می‌شوید و به خانه برمی‌گردید. چون زانو پس از تزریق دردناک و خشک خواهد بود، باید هماهنگی‌های لازم را انجام داده باشید تا یکی از نزدیکان شما را به خانه برساند.

دوران نقاهت پس از پی آرپی و مراقبت‌های لازم

پزشکان توصیه می‌کنند که اقدامات زیر را پس از تزریق پی آر پی انجام بدهید:

• در سه روز نخست پس از تزریق پی آر پی، کیسه یخ را هر دو تا سه ساعت یک بار، هر بار به مدت ۲۰ دقیقه روی زانو بگذارید.
• برای مدیریت ناراحتی‌تان تایلنول مصرف کنید.
• داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن مصرف نکنید، چون این داروها مانع از اثرگذاری پی آر پی می‌شود.
• حتی‌الامکان استراحت کنید و فعالیت‌هایی که مستلزم وارد شدن وزن به زانو باشد، انجام ندهید.

ممکن است لازم باشد چند روز از عصای زیربغل یا واکر استفاده کنید تا وزنتان روی زانو نیفتد.

عوارض جانبی و خطرهای احتمالی پی آر پی

چون در درمان PRP از خون خودتان استفاده می‌شود، کارشناسان معتقدند که این درمان احتمالاً ایمن است.

بااین‌حال تزریق به مفصل زانو همچنان ممکن است با خطرهایی مانند موارد زیر همراه باشد:

• عفونت موضعی؛
• احساس درد در محل تزریق و
• آسیب عصبی که به احتمال زیاد در ناحیه تزریق ایجاد می‌شود.

نتایج یک مطالعه مروری که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، نشان می‌دهد که برخی بیماران عوارض زیر را پس از تزریق PRP تجربه کردند:

• درد و خشکی مفصل
• تپش قلب؛
• غش کردن و سرگیجه
• حالت تهوع
• عرق کردن
• سردرد

بااین‌حال پژوهشگران متوجه شده‌اند که پی آرپی به جز عوارض جانبی شایع در تزریق‌های دیگر با هیچ خطر ویژه یا مهم‌تری همراه نیست.

به‌علاوه هزینه تزریق پی آر پی بالاست و بیمه خسارت این روش درمان را نمی‌پردازد. بنابراین پیش از انجام پی آر پی از هزینه آن مطلع شوید.

فراموش نکنید که با توجه به ماهیت آزمایشی این درمان احتمال بروز عوارض جانبی شدید و پیش‌بینی‌نشده وجود دارد.

تزریق پی آر پی در زانو آسیب‌ زانو را معکوس می‌کند؟ 

به‌طور کلی پزشکان فکر نمی‌کنند که پی آر پی چنین اثری داشته باشد. بااین‌حال پزشکان می‌دانند که فاکتورهای رشد موجود در پلاسم،ا محیط مفصل یا تاندون را تغییر می‌دهد. البته مطالعات بیشتری در حال انجام است تا مشخص شود که آیا درمان پی آر پی واقعاً اثر بازسازی‌کننده دارد یا خیر.

چند تزریق PRP باید برای درمان آرتریت زانو انجام شود؟

پزشکان هنوز پاسخ این سؤال را نمی‌دانند. بااین‌حال اکثر پزشکان دو یا سه تزریق را در فواصل تقریباً دوهفته‌ای برای آرتریت زانو پیشنهاد می‌دهند تا بهترین اثر از درمان پی آر پی به دست بیاید. عموماً دو یا سه تزریق بهتر از یک تزریق است، چون در این حالت اثر درمان می‌تواند ۲۴ ماه ماندگاری داشته باشد.

منبع:  مقالات سایت دکتر ناصح یوسفی و دکتر کتایون مرادی