پلاک دندان چیست؟ [تشخیص، پیشگیری و درمان]

پلاک دندان یک لایه چسبنده از باکتری است که به طور مداوم روی دندان ها تشکیل می شود. باکتری های موجود در پلاک پس از خوردن یا نوشیدن اسید تولید می کنند. این اسیدها می توانند مینای دندان را از بین ببرند و باعث ایجاد حفره و التهاب لثه (بیماری لثه) شوند.

پلاک همچنین می تواند در زیر لثه روی ریشه دندان ایجاد شود و استخوان های نگهدارنده دندان را تجزیه کند. پلاک درمان نشده می تواند سخت شود و تبدیل به تارتار سخت شود. رعایت بهداشت دهان و دندان، از جمله مسواک زدن روزانه و نخ دندان کشیدن، پلاک را از بین می برد.

پلاک روی دندان یک لایه چسبناک است که باکتری ها می توانند به آن بچسبند. باکتری ها اسیدهایی تولید می کنند که می توانند باعث پوسیدگی دندان شوند. بهداشت دهان و دندان خوب و مراقبت از دندان می تواند به حذف و جلوگیری از پلاک کمک کند.

عوامل ایجاد کننده پلاک دندان 

دهان شما یک اکوسیستم پر رونق است. باکتری ها و سایر ارگانیسم ها هنگام خوردن، نوشیدن و نفس کشیدن وارد دهان می شوند. اغلب اوقات، یک تعادل ظریف در اکوسیستم دهان شما برقرار است، اما زمانی که گونه‌های خاصی از باکتری‌ها بیش از حد فراوان می‌شوند، ممکن است مشکلاتی ایجاد شوند.

هنگامی که کربوهیدرات ها و غذاها و نوشیدنی های شیرین می خورید، باکتری ها از قندها تغذیه می کنند و در این فرآیند اسید تولید می کنند. این اسیدها می توانند مشکلاتی مانند حفره، التهاب لثه و سایر اشکال پوسیدگی دندان و نیز پلاک دندان را ایجاد کنند.

پوسیدگی دندان ناشی از پلاک حتی می‌تواند در زیر لثه‌ها اتفاق بیفتد، جایی که نمی‌توانید آن را ببینید و تکیه‌گاه دندان‌هایتان را از بین می برد. هنگامی که باکتری های موجود در دهان با غذاهای شیرین یا نشاسته ای مانند شیر، آب میوه، نوشابه، نان، ماکارونی و میوه مخلوط می شوند، پلاک ایجاد می شود. این باکتری ها اسیدهایی آزاد می کنند که کربوهیدرات های موجود در غذا و نوشیدنی ها را تجزیه می کند. اگر بلافاصله پس از خوردن یا آشامیدن، دندان‌های خود را مسواک نزنید، ترکیبی از باکتری‌ها، اسیدها و کربوهیدرات‌ها می‌تواند به یک لایه چسبناک و بی‌رنگ به نام پلاک تبدیل شود.

علائم و عوارض پلاک دندان 

تیرگی روی دندان ها علامت اصلی وجود پلاک دندان است. سایر شاخص ها عبارتند از:

• بوی بد مزمن (هالیتوزیس)
• لثه های قرمز، متورم و حساس که بعد از مسواک زدن خونریزی می کنند. (بیماری لثه)

اگر روزانه مسواک نزنید و نخ دندان نکشید، پلاک ها می توانند به جرم و تارتار تبدیل شوند. فقط یک متخصص دندانپزشکی می تواند تارتار را از بین ببرد. پلاک می تواند منجر به موارد زیر شود:

• حفره ها
• ژنژیویت و بیماری پریودنتال (لثه)
• عفونت شدید لثه (پریودنتیت)
• پوسیدگی و از دست دادن دندان
• عفونت دندان (دندان آبسه)

تشخیص پلاک دندان چگونه است؟

دندانپزشک یا متخصص بهداشت دندان شما در طول معاینات منظم دندانپزشکی از ابزارهایی برای یافتن و حذف پلاک استفاده می کند. پلاک می تواند باعث ایجاد حفره شود. همچنین ممکن است، برای بررسی پوسیدگی ها از دندان اشعه ایکس عکس بگیرید. بیشتر اوقات پلاک بی رنگ یا زرد کم رنگ است. دندانپزشک می تواند با استفاده از یک آینه کوچک در حین معاینه دهان، پلاک را روی دندان های شما تشخیص دهد.

درمان پلاک دندان 

بهداشت خوب دهان، از جمله مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن، پلاک دندان را از بین می برد و از تجمع جرم جلوگیری می کند. در طول معاینه دندانپزشکی، دندانپزشک شما پلاک را از روی دندان های شما می تراشد. دندانپزشکان توصیه به استفاده از موارد زیر برای درمان پلاک دندان می کنند:

• سیلانت های دندانی برای جلوگیری از تشکیل پلاک روی سطوح جویدنی بالای دندان ها.
• داروهای خشکی دهان برای افزایش تولید بزاق.
• درمان های فلوراید برای کاهش رشد باکتری های ایجاد کننده پلاک و جلوگیری از پوسیدگی دندان.
• خمیر دندان تجویزی یا دهانشویه آنتی باکتریال (کلرهگزیدین).

برخی از دندانپزشکان مسواک های برقی را توصیه می کنند؛ زیرا اعتقاد بر این است که مسواک های برقی در از بین بردن پلاک موثرتر هستند. بررسی سال ۲۰۱۹ از مطالعات منبع مورد اعتماد نشان داد که استفاده از خمیر دندان حاوی جوش شیرین راه خوبی برای خلاص شدن از شر پلاک است.

جلوگیری از ایجاد پلاک دندان

مراقبت خوب از دندان و لثه عامل مهم در کاهش تولید پلاک دندان است و موارد دیگر در زیر فهرست شده اند: 

• نخ دندان کشیدن روزانه: یک بار در روز برای از بین بردن مواد غذایی و پلاک گیر کرده بین دندان ها، نخ دندان بکشید. مطالعات نشان می دهد که نخ دندان قبل از مسواک زدن، پلاک بیشتری را از بین می برد.
• دو بار در روز مسواک بزنید: دندان ها را به مدت دو دقیقه با یک مسواک نرم (دستی یا برقی) و خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. حداقل دو بار در روز و ترجیحاً بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنید.
• آدامس بدون قند بجوید: اگر نمی توانید بلافاصله بعد از خوردن یا آشامیدن مسواک بزنید، آدامس بدون قند بجوید. 
• غذاهای سالم را انتخاب کنید: مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین و نشاسته ای را کاهش دهید. در عوض، غذاها و تنقلات مغذی مانند ماست ساده، پنیر، سبزیجات خام یا میوه را انتخاب کنید.
• به دندانپزشک خود مراجعه کنید: حداقل دو بار در سال معاینه دندان انجام دهید.
• از دهانشویه استفاده کنید: دهان خود را با استفاده از دهان شویه شسته و ضدعفونی کنید.

جمع بندی و سوالات رایج

پلاک یک لایه چسبنده است که هنگام خواب و در طول روز روی دندان های شما تشکیل می شود. از چندین سویه باکتری به اضافه یک پوشش چسبنده تشکیل شده است. باکتری های موجود در پلاک از کربوهیدرات ها و قندها تغذیه و با متابولیسم قندها اسید تولید می کنند. اسیدها می توانند به مینای دندان و ریشه دندان آسیب برسانند و منجر به بیماری لثه و پوسیدگی دندان شوند. خوشبختانه پلاک دندان با مسواک زدن کامل، نخ دندان کشیدن، شستشو با دهانشویه و مراجعه دو بار در سال به دندانپزشک، قابل پیشگیری و درمان است.