۱۰ روش برای پیشگیری و درمان دیسک کمر!

دیسک کمر به بالشتک هایی ژلاتینی یا صفحاتی از جنس غضروف گفته می شود که در قسمت کمر و در بین مهره ها قرار دارند. دیسک ها موادی ژله ای شکلی هستند که عمدتا از آب و مقدار کمی پروتئین تشکیل شده اند. البته به عبارت صحیح تر به دیسک کمر، فتق دیسک کمر (به انگلیسی: lumbar disc hernistion) گفته می شود. در این مقاله همراه ویکی درمان باشید تا به بررسی دیسک کمر بپردازیم.

ستون فقرات انسان مجموعا دارای ۳۳ مهره است و در ناحیه کمر تعداد دیسک های بین مهره ای ۵ عدد می باشد. وظیفه اصلی دیسک ها در ستون فقرات بدن انسان ضربه‌گیری است. به عبارت دیگر دیسک ها، فشارهایی که به ستون فقرات وارد می‌شود را جذب می‌کنند، باعث افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات می‌شوند، قسمت بالاتنه را حمایت می‌کنند و طیف گسترده ای از حرکات را در همه جهات امکان‌پذیر می‌سازند. بنابراین در همه افرادی که مبتلا به دیسک کمر هستند، منظور این است که دچار عارضه فتق دیسک کمر یا بیرون زدگی دیسک کمر هستند.

دیسک کمر یکی از شایع ترین بیماری های ستون فقرات می باشد که البته قابل درمان است.

انواع آسیب دیسک کمر

دیسک برآمده:

با افزایش سن، دیسک بین مهره ای ممکن است مایع خود را از دست داده و خشک شود. با این اتفاق، دیسک اسفنجی (که بین قسمت های استخوانی ستون فقرات قرار دارد و به عنوان یک ضربه گیر عمل می کند) فشرده می شود. این ممکن است منجر به شکستگی حلقه بیرونی سخت شود. این به هسته یا داخل حلقه اجازه می دهد تا بیرون بزند. به این دیسک برآمده می گویند.

پارگی یا فتق دیسک:

همانطور که دیسک دچار شکستگی می شود، با فشار مداوم بر ستون فقرات، هسته پالپوزوس داخلی ممکن است پاره شود. این یک دیسک پاره شده یا فتق است. سپس مواد درون دیسک خارج شده و می توانند روی ریشه های عصبی واقع در پشت فضای دیسک فشار بیاورند. این امر ممکن است باعث درد، ضعف، بی حسی یا تغییر در حس شود.

فتق‌های دیسک کمر عمدتا در قسمت تحتانی ستون فقرات، علی الخصوص بین مهره‌های چهارم و پنجم و بین مهره پنجم کمری و مهره اول خاجی اتفاق می‌افتد.

شدت دیسک کمرچقدر است؟

دیسک کمر خفیف با پارگی آنولار آغاز می‌شود. در این مرحله دیسک کمر سالم است و فقط یک ترک جزئی در لایه بیرونی سخت وجود دارد. هنگامی‌که عارضه شدیدتر می‌شود، فرد به مرحله پرولاپس دیسک واردشده است. در این حالت هسته پالپوس که دیسک بین مهره‌ای است و از مواد ژل‌مانند تشکیل ‌شده است از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شود، اما هنوز به لایه بیرونی متصل است. در این شرایط فیزیوتراپی ستون فقرات و داروهای ضدالتهاب مانند آسپیرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن (البته با تجویز پزشک) می‌توانند برای کنترل درد خفیف استفاده شوند.

بیرون‌زدگی دیسک مرحله اول دیسک کمر شدید است. در این مرحله لایه بیرونی سخت، که پوششی قوی است که قسمت خارج از دیسک بین مهره را تشکیل می‌دهد و از مواد نرم که در مرکز دیسک وجود دارد محافظت می‌کند، شکسته است. هنگامی‌که درد شدیدتر می‌شود، مرحله جدا شدن دیسک شروع می‌شود، در این مرحله مواد داخلی دیسک بین مهره‌ای (هسته پالپوس) از طریق یک پارگی در دیواره بیرونی دیسک نشت می‌کنند و از دیسک جدا می‌شوند. در بیمارانی از درد ناشی از بیماری دیسک کمر شدید رنج می‌برند، عمل جراحی لازم است.

علل ابتلا به دیسک کمر

از دلایل ابتلا به این عارضه می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• بالا رفتن سن
• اضافه وزن
• وضعیت بد بدن در زمان نشستن، ایستادن و…
• بلند کردن غیر اصولی اشیا
• فشار ناگهانی بر ستون فقرات
• استعمال دخانیات
• ورزش های غیر اصولی و سنگین
• رانندگی در مسافت های طولانی و مخصوصا با ماشین های سنگین یا دارای صندلی نامناسب
•  نشستن و یا ایستادن به مدت طولانی
• زیاد خم و راست کردن کمر
• کارهایی که موجب لرزش شدید کل بدن می شود(مثلاً هنگام کار کردن با تراکتور و…)

چگونه بفهمیم دیسک کمر داریم؟

از علائم پارگی دیسک های کمر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد های مبهم
• درد شبیه به گرفتگی در ناحیه کمر
• دردی شبیه به تیر کشیدن
• ضعیف شدن کمر بیمار
• کاهش رفلکس در زانو یا مچ پا
• بی حسی
• تغییرات در عملکرد مثانه یا روده
• بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع
• پا درد

علائم این بیماری ممکن است شبیه سایر شرایط یا مشکلات پزشکی باشد. همیشه برای تشخیص به پزشک خود مراجعه کنید.

گاها به دلیل یک فشار ناگهانی به کمر، دیسک از محل خود خارج شده و موجب فشار بر ریشه های عصبی می شود. فشار دیسک می تواند با کمر درد و احساس سوزش و گزگز در پاها همراه باشد. در برخی مواقع فتق دیسک دردی در کمر ایجاد نمی کند ولی باعث ایجاد درد پا، درد در ناحیه ساق پا، یا ران فرد می شود. پس ممکن است دیسک عامل ایجاد درد پا، درد در ران، ساق پا و باسن باشد ولی منشا اصلی درد، در کمر باشد.

تشخیص دیسک کمر چگونه انجام می شود؟

برای تشخیص دیسک کمر، پزشک ابتدا سابقه بیماری شما را بررسی کرده و چندین تست فیزیکی از جمله تست های زیر را انجام می دهد:

• بالا بردن عمودی پا: شما دراز می کشید و پزشک پایی را که درد دارد به سمت بالا می برد.
• تست بالا بردن پای مخالف: شما دراز کشیده و پزشک پایی را که درد ندارد بلند می کند.
• آزمایش عصبی: اگر در تست های بالا درد پا یا کمر داشته باشید، این آزمایش انجام می گیرد که نتیجه مثبت آن نشانه وجود دیسک کمر است. آزمایش جامع شامل تست رفلکس، تست قدرت عضله، توانایی تحرک و وجود بی حسی است. همچنین ممکن است پزشک وجود بی حسی در ناحیه مقعد را نیز بررسی کند زیرا که این قسمت هم ممکن است تحت تاثیر فتق دیسک قرار گیرد.

روش های دیگر:

در اغلب موارد تست های فیزیکی ای که در بالا توضیح داده شد برای تشخیص فتق دیسک کافی است. اگر پزشک تردید داشته باشد یا بخواهد عصبی را که تحت فشار است شناسایی کند یا بعد از ۴ هفته درمان هیچ بهبودی مشاهده نشود ممکن است از تست های تشخیصی زیر هم استفاده شود:

• تشخیص دیسک کمر با استفاده از MRI در این روش از میدان مغناطیسی برای گرفتن عکس از بدن استفاده می شود. با کمک این تست می توان به طور قطعی محل فتق را شناسایی کرد و عصب تحت فشار را یافت.
• تشخیص دیسک کمر با سی تی اسکن

برای دیسک کمر چی خوبه؟

امروزه تبلیغات زیادی در فضای مجازی و توسط پزشکان غیر جراح در مورد درمان های غیر جراحی کمر می شود. در واقع همه جراحان، بیمارانی که دچار بیماری دیسک کمر هستند را اول درمان غیر جراحی می‌کنند و درمان جراحی تنها در مواردی انجام می‌شود که بیمار به درمان های ساده تر و درمانهای غیر جراحی پاسخ نداده است.

زمان پاسخ دادن درمان غیر جراحی باید ظرف یک تا دو ماه باشد یعنی اگر بیمار ظرف یک تا دو ماه با درمان های غیر جراحی بهبود یابد معمولاً نیازی به درمان جراحی دیسک کمر ندارد اما در کشور ما متاسفانه بیماران این زمان را در نظر نمی‌گیرند؛ سالها در انتظار بهبود بیماری با درمانهای غیر جراحی می‌نشینند که در نهایت به ضرر آنها می شود. به همین دلیل در این مقاله از ویکی درمان ابتدا به درمان های دیسک کمر بدون جراحی می پردازیم.

درمان های غیر جراحی دیسک کمر چیست؟

• استراحت ساده ترین راه ممکن است. البته تحرک برای بیمار لازم است و منظور از استراحت وارد نکردن فشار و ضربه به کمر است.
• درمان های داروهایی شامل داروهای خوراکی یا پماد ها انجام می شود که به این درمان را اصطلاحاً درمان طبی گفته می شود.
• درمان های فیزیوتراپی که شامل مانیپولاسیون، ماساژ، گرما درمانی و سرما درمانی، آب درمانی، ثابت نگه داشتن ستون فقرات، کشش اصولی کمر و استفاده از وسایل فیزیوتراپی و نیز نرمش ها و ورزش های مخصوص است. (بهترین فیزیوتراپی تهران کجاست؟)
• درمان های پیشرفته تر مانند تزریق مواد ضد التهاب در داخل مفاصل ستون فقرات و داخل فضای اپیدورال یا کاهش حجم دیسک با استفاده از لیزر

نقش رژیم غذایی سالم :

شما می‌توانید با رژیم درمانی غذایی سالم عوارض ناشی از بیرون زدگی دیسک را کاهش دهید؛ اگر در رژیم غذایی از غذاهای سالم و مکمل‌هایی که برای بافت‌های بدن مفید هستند، استفاده کنید، این عمل می‌تواند روند بهبودی شما را افزایش دهد و از صدمات بیشتر جلوگیری نماید.

مطلب پیشنهادی: درمان دیسک کمر با روش لیزر تراپی

درمان های جراحی دیسک کمر چیست؟

اصولاً عمل جراحی دیسک کمر در کسانی انجام می‌گیرد که به درمان های غیر جراحی دیسک کمر و آسانتر پاسخ ندهند. عمل جراحی دیسک کمر بین ۷۰ تا ۸۰ درصد نتیجه مطلوب دارد و ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد ممکن است نتیجه خوبی نگیرند. برخی موارد نیز ممکن است که دیسک عمل شده دوباره پاره شود؛ زیرا تهاجمی ترین جراحان هم حداکثر یک چهارم دیسک را می توانند بردارند و دیسک را کامل نمی‌ توان برداشت.

برخی پزشکان معتقدند که بهتر است کل دیسک را بردارند و به جای آن از دیسک مصنوعی استفاده کنند. عده ای هم معتقدند که دیسک را به روش میکروسکوپی بردارند و دو مهره بالا و پایین آن را را با گذاشتن پیچ یا گذاشتن کیج بین دو مهره به هم بچسباند. تا خطر عود مجدد دیسک کم شود ولی این مورد قبول همه جراحان نیست. اکثر درصد جراحان همچنان ترجیح می دهند، فقط هسته دیسک را بدون وسیله گذاری بردارند.

به طور کلی روش های درمانی دیسک پاره شده کمر به دو دسته تهاجمی و کم تهاجمی تقسیم می شوند. روش های تهاجمی عبارتند از:

• روش جراحی باز
• روش جراحی باز میکروسکوپی

جراحی باز دیسک کمر را با استفاده از بی حسی موضعی یا بیهوشی کامل انجام می دهند. برای برداشتن دیسک لازم است استخوانی که روی ریشه های عصبی را پوشانده برداشته شود و ریشه عصبی به کناری معمولا به طرف داخل کشیده و سپس از زیر ریشه عصبی دیسک خارج شود.

جراحی دیسک کمر بسته چیست؟

جراحی دیسک کمر بسته یعنی جراحی که از چاقو استفاده نمی شود و برشی داده نمی شود. بلکه سوراخی در داخل پوست ایجاد می شود که از طریق آن سوزن یا آندوسکوپ وارد فضای دیسکی میشود.

جراحی دیسک کمر باز چیست؟

جراحی باز دیسک، جراحی است که در آن از چاقو استفاده می‌شود و یک شکاف در پشت بیمار داده می‌شود. سپس عضله ها به کناری زده می‌شود و قسمتی از استخوان ستون مهره ها که لامینا نامیده می‌شود برداشته می‌شود و ریشه عصبی به کناری کشیده می شود و از پشت ریشه عصبی دیسک خارج می‌شود. این جراحی معمولاً با کمک میکروسکوپ انجام می‌شود.

پیشگیری از دیسک کمر

اجتناب و دوری از موارد زیر می‌تواند از آسیب کمر پیشگیری نماید:

• پوشیدن کفش‌ پاشنه بلند به مدت طولانی
• خوابیدن روی شکم
• ایستادن یا نشستن طولانی مدت
• هنگام بلند کردن بارهای سنگین خم نشوید. به جای کمر از زانوهایتان استفاده کنید. تا حد ممکن بار را نزدیک شکم خود نگه دارید.
• از خم شدن و دراز کردن مکرر دست و چرخش‌های کمر به صورت مکرر بپرهیزید.