تب کریمه کنگو چیست و چگونه منتقل می‌شود؟
دسته‌ای از بیماری‌ها هستند که از طریق حشرات به انسان منتقل می‌شوند. تب کریمه کنگو از این دست بیماری‌هاست.
تب کریمه کنگو (Crimean-Congo haemorrhagic fever) یک بیماری ویروسی گسترده است که با نیش کنه‌ای به‌نام هیالوما منتقل می‌شود. ویروس تب کریمه کنگو با علامت اختصاری CCHF شناخته و منجر به شیوع شدید تب خونریزی‌دهنده می‌شود. نرخ مرگ‌ومیر این بیماری ۱۰ تا ۴۰ درصد است.
این تب اولین بار در ۱۹۴۴در کریمه‌ی اوکراین و سپس در ۱۹۵۶ در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شد و به‌همین دلیل تب خونریزی‌دهنده‌ی کریمه کنگو نام گرفت.
این تب بومی آفریقا، بالکان، خاورمیانه و کشورهای آسیایی جنوبی است؛ یعنی مناطقی که محدوده‌ی جغرافیایی زندگی این کنه‌ها است. در ادامه‌ی مطلب از ویکی درمان بیشتر با این تب و روش‌های انتقال و درمان آن آشنا خواهید شد.
ویروس تب کریمه کنگو در حیوانات و کنه‌ها
میزبان ویروس CCHF دامنه‌ی وسیعی از حیوانات اهلی و وحشی هستند؛ همانند: گاو، گوسفند و بز. پرندگان بسیاری در برابر عفونت این بیماری مقاوم اند؛ اما از میان آن‌ها شترمرغ‌ها مستعد ابتلا هستند و ممکن است سطح بالایی از شیوع عفونت را در مناطق بومی نشان داده و موجب ابتلای انسانی شوند. برای مثال، موردی از شیوع در یک کشتارگاه شترمرغ در جنوب آفریقا رخ‌داد، اما هیچ بیماری آشکاری در این حیوانات وجود ندارد.
حیوانات با گزش کنه‌های مبتلا شده، مبتلا می‌شوند و این ویروس در جریان خون آن‌ها به مدت یک هفته بعد از عفونت می‌ماند و اجازه می‌هد که سیکل کنه-حیوان-کنه تا گزش‌های کنه‌ی دیگر ادامه می‌یابد.
برای درمان بیماری حیوانات خانگی می‌توانید به بهترین کلینیک دامپزشکی در تهران مراجعه کنید.
را های انتقال تب کریمه کنگو
ویروس CCHF از دو راه به انسان منتقل می‌شود:
- گزش کنه
- تماس با خون یا بافت‌های حیوان مبتلا، هنگام کشتار یا بلافاصله پس از آن. اکثریت موارد ابتلا در کسانی اتفاق افتاده است که در صنعت دامپروی درگیر هستند؛ همانند: کارگران کشاورزی
- انتقال انسان به انسان این بیماری می‌تواند در اثر تماس نزدیک با خون، ترشحات، اندام‌ها یا مایعات بدن افراد مبتلا اتفاق بیفتد.
- عفونت‌های بیمارستانی نیز ممکن است سبب انتقال این بیماری شود، استریل نادرست تجهیزات پزشکی، استفاده‌ی مجدد از سوزن‌ها و آلودگی لوازم پزشکی از جمله مواردی است که خطر ابتلا را در بیمارستان‌ها بالا می‌برد.
لازم است بدانید که ویروس تب کریمه کنگو تا ۲۴ ساعت پس از مرگ فرد مبتلا می‌تواند به افراد دیگر منتقل شود. به علت خطر ابتلا، بدن فوت‌شدگان مبتلا به این تب، بدون غسل و کفن به خاک سپرده می‌شود؛ به‌صورتی‌که بدن متوفی را در کاورهای مخصوص و پلمپ‌شده و در عمق ۲ متری زمین دفن می‌کنند. همچنین از محلول‌های ضد عفونی‌کننده مانند آب ژاول و یا آهک نیز استفاده می‌کنند.
مراحل تب کریمه کنگو
زمانی که فرد به ویروس تب کریمه کنگو مبتلا می‌شود، این بیماری در بدنش ۴ مرحله را طی می‌کند:
۱)دوره‌ی کمون:
طول این دوره به راه انتقال ویروس بستگی دارد:
- انتقال ویروس از طریق گزش کنه: در این شرایط، دوره‌ی کمون از ۱ تا ۳ روز متغیر است. بیشترین زمان این دوره ۹ روز است.
- انتقال از طریق تماس با بافت یا خون آلوده: در این وضعیت، دوره‌ی کمون ۵ تا ۶ روز است. بیشترین زمان این دوره در انتقال از طریق تماس، ۱۳ روز گزارش شده‌است.
۲)قبل از خونریزی:
در این مرحله نشانه‌های بیماری به‌طور ناگهانی بروز می‌کند و ۱تا ۷ روز ادامه می‌یابد. نشانه‌های تب کریمه کنگو در این مرحله به این شرح هستند:
- سردرد شدید
- تب و لرز: این نشانه در تب کریمه کنگو دائمی است، اما ممکن است دوقله‌ای باشد. یعنی فرد در میانه‌ی ابتلا، ۱۲ تا ۴۸ ساعت را بدون تب بگذراند و پس از آن دوباره تب بروز کند. حدود نیمی از مبتلایان به تب کریمه کنگو در روزهای دوم تا ششم مجدداً دچار تب می‌شوند و از این‌جاست که خونریزی آغاز می‌شود.
- درد عضلانی (به‌ویژه در پشت پاها)
- گیجی
- درد و سفتی گردن
- درد چشم و حساسیت چشمان به نور
- حالت تهوع
- اسهال و استفراغ
- گلودرد
- قرمزی چشم
- درد شکم
- کم‌اشتهایی
- تغییرات خلقی از بی‌تفاوتی تا تهاجم
- پرخونی خفیف حلق و گلو
- ضایعات نقطه‌ای در کام نرم و سخت
- تغییرات قلبی عروقی شامل: کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون
- در این مرحله لکوپنی (کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون) و ترمبو سیتوپنی (اختلال در پلاکت‌های خون همچون کاهش تعداد پلاکت‌ها) ایجاد می‌شود.
۳)خونریزی:
این مرحله کوتاه است و به‌سرعت اتفاق می‌افتد. خونریزی معمولا در روز سوم تا پنجم بیماری شروع می‌شود و از ۱ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. در این مرحله احتمال مرگ بیمار وجود دارد. خونریزی به این صورت‌ها ممکن است، پدید آید:
- پتشی: این وضعیت به‌صورت خونریزی زیرپوستی و کبودشدگی مخاطی بروز می‌یابد که دلیل آن اختلال و نارسایی انعقاد خون است.
- اکیموز: اصطلاحی پزشکی برای کبودی است که در اثر آسیب رسیدن به عروق خونی مجاور سطح پوست، اتفاق می‌افتد.
- هماتوم: به خونریزی در محیط بسته هماتوم گفته می‌شود.
نقاطی از بدن که عموماً خونریزی می‌کنند، این مواردند:
- مخاط‌ها و پوست به‌خصوص در قسمت بالای بدن
- در طول خط زیر بغل
- زیر پستان در خانم‌ها
- محل‌های تزریقی و تحت فشار
- صورت
- گردن
- قفسه‌ی سینه
- لثه
- بینی
- استفراغ خونی
- مِلِنا(مدفوع سیاه و تیره، مربوط به خونریزی دستگاه گوارش) و خونریزی رحم
- مشکلات تنفسی
- بزرگی طحال و کبد
- وجود خون و پروتئین در ادرار
۴)نقاهت
از روز دهم و با کم‌رنگ شدن ضایعات پوستی مرحله‌ی نقاهت و بهبودی آغاز می‌شود. دوره‌ی نقاهت این بیماری طولانی است و بیمار ضعف شدیدی خواهد داشت که ممکن است تا یک ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به تب کریمه کنگو هستند؟
- دامداران
- کارگران کشتارگاه‌ها
- سلاخان و قصابان
- دامپزشکان و کارکنان دامپزشکی
- پزشکان، پرستاران و کارکنان بیمارستان‌ها
- کشاورزان و کسانی که با دام سروکار دارند.
پیشگیری از ابتلا به تب کریمه کنگو
برای پیشگیری از ابتلا به تب کریمه کنگو:
- بلافاصله پس از ذبح گوشت نخورید.
- گوشت را گرم مصرف نکنید. یعنی گوشتی که تازه ذبح شده و هنوز فریز نشده، مصرف نکنید. گوشت پس از ذبح، باید به مدت ۲۴ ساعت فریز شود تا ویروس آن غیرفعال گردد.
- با دستکش گوشت خرد کنید.
- به ذبح بهداشتی توجه کنید.
- اگر خودتان دام را ذبح می‌کنید، هنگام کشتار دستکش، ماسک و عینک همراه داشته باشید.
- جگر و استیک را آبدار نخورید.
- در تماس با خون و ترشحات آلوده‌ی دامی قرار نگیرید.
- اگر به سفر حج می‌روید، لباس‌هایی بپوشید که از گزش حشرات و کنه در امان باشید.
- در سفر حج، درصورت مشاهده‌ی کنه آن را له نکنید و با یک پنس کنه را از بدن خود جداکنید.
درباره‌ی بهترین راه جلوگیری از نیش حشرات در تابستان بیشتر بدانید.
تب کریمه کنگو چگونه درمان می‌شود؟
برای درمان تب کریمه کنگو:
- تلاش می‌کنند تا آب و الکترولیت بدن را تنظیم کند.
- داروی ضدویروس ریباویرن تجویز می‌کنند.
- استروئیدها، به‌خصوص متیل پردنیزولون را در دوز بالا تزریق می‌کنند. این درمان سبب می‌شود تا میزان پلاکت خون افزایش یابد و نیاز بیمار به فراورده‌های خونی کم شود. ضمناً بر کاهش تب نیز تأثیر می‌گذارد.
تب کریمه کنگو در ایران
این تب از افغانستان و پاکستان به ایران وارد شده و در سال ۱۳۹۶ در بخش‌هایی از ایران شیوع پیدا کرده است. نرخ مرگ و میر این بیماری را در ایران ۴/۷ % گزارش کرده‌اند. تب کریمه کنگو در جنوب شرقی ایران بومی است، با این‌حال در مناطق غربی کشور نیز شیوع یافته است.
سؤالات متداول
این بیماری ۳ تا ۶ هفته طول می‌کشد و پس از آن درصورتی که جواب آزمایش‌ها طبیعی بود، بیمار از بیمارستان مرخص می‌شود
این بیماری در فصل‌های گرم سال، از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت، یعنی زمانی رشد و تکثیر کنه‌ی هیالوما، بیشتر شایع می‌شود و تا اوایل یا نیمه‌های پاییز پایان می‌یابد. تب کریمه کنگو چه‌قدر طول می‌کشد؟ .
تب کریمه کنگو در چه فصل‌هایی بیشتر شیوع پیدا می‌کند؟