برای بسیاری از ما پیش می‌آید که ۱ روز مانده به عروسی یا میهمانی از خواب بلند می‌شویم و می‌بینیم که بالای لبمان تبخال زده‌است. در چنین وضعیتی سریع این جمله به ذهنمان می‌آید: «آخه، الان وقت این بود؟» اگر نخواهیم بگوییم که هیچ‌چیز بدتر از این نیست، اما چنین شرایطی دست‌کم بسیار سخت و آزاردهنده است. بااین‌که این عارضه را اکثراً با تبخال لب می‌شناسیم، اما انواع دیگری از آن هم وجود دارد. در ادامه مطلب از ویکی درمان، بیشتر با این بیماری و انواع آن آشنا می‌شویم.
انواع تبخال کدامند؟
تبخال‌ها (Herpes) دراثر عفونت با ویروس هِرپِس سیمپلکس (Herpes Simplex Virus) به‌وجود می‌آیند. این ویروس زخم‌ها و تاول‌هایی اطراف دهان و اندام تناسلی ایجاد می‌کند. ویروس هرپس سیمپلکس که با مخفف HSV شناخته می‌شود، شامل دو نوع است:
- هرپس نوع ۱: تبخال دهان ایجاد می‌کند که معمولاً دهان و پوست اطراف آن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
- هرپس نوع ۲: تبخال تناسلی ایجاد می‌کند که در اندام تناسلی ایجاد می‌شود.
تبخال لب و دهان
این عارضه به‌صورت تاول‌های دردناکی در نواحی لب و دهان بروز می‌کند. حتی ممکن است، درون گلو نیز تاول بزند و منجر به احساس گلودرد شود. این نوع خاص عموماً ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد.
به‌یاد داشته باشید که تبخال دهان با آفت دهان متفاوت است. در آفت، زخم‌های کوچک و دردناکی در داخل دهان، گونه و روی زبان ایجاد می‌شود. علت به‌وجود آمدن آفت دهان ناشناخته است.
به‌طور دقیق‌تر، تبخال‌ها معمولاً در بافت کراتینیزه (قسمت‌هایی از بدن که روی سطح خود دارای سلول زنده نیستند و با پروتئینی به نام کراتین پرشده‌اند، همچون: پوست) به‌وجود می‌آیند؛ همچون قسمت بیرونی لب‌ها، سقف دهان(کام سخت) و لثه. آفت بر روی بافت‌های غیرکراتینیزه ایجاد می‌شود؛ همچون: مخاط دهان، کام نرم، کف دهان، زیر و کناره‌های زبان.
تبخال تناسلی
این عارضه ممکن است روی آلت تناسلی، اطراف یا داخل واژن، روی باسن یا مقعد به‌وجود بیاید. درنتیجه اگر به آن مبتلا شوید، ممکن است، هنگام ادرار یا تخلیه‌ی ترشحات واژن احساس درد داشته باشید. ایننوع خاص ۲ تا ۶ هفته طول می‌کشد.
شاید این سؤال برای شما پیش‌آید که چه‌فرقی میان تبخال تناسلی و زگیل تناسلی است. به‌طورمختصر، می‌توان گفت که ویروس‌هایی که منشأ این دو عارضه هستند، متفاوت اند.
- منشأ زگیل تناسلی ویروس پاپیلومای انسانی است. این ویروس سبب بروز زایده‌های برجسته یا همان زگیل روی اندام تناسلی می‌شود.
- تبخال تناسلی معمولاً علائم خفیفی دارد و شدت و خطر آن به‌اندازه‌ی زگیل تناسلی نیست. در بدترین حالت، تبخال تناسلی به‌صورت زخم‌هایی دردناک بروز می‌کند. درحالی‌که زگیل تناسلی ممکن است که منجر به سرطان شود. (معرفی بهترین دکتر زگیل تناسلی)
دو نوع فوق، رایج‌ترین موارد این بیماری هستند. اما ممکن است نواحی دیگری از صورت هم درگیرشود و انواع متفاوتی از آن را ایجاد کند؛ همانند:
تبخال چشمی:
علائمی همچون قرمزی در منطقه چشم، سوزش و خارش در داخل یا اطراف پلک، احساس حساسیت پوستی در نواحی چشمی و حتی التهاب، ممکن است که نمایانگر یک عفونت ویروسی به نام تبخال چشمی باشند. تبخال چشمی همانند سایر انواع تبخال، ناشی از عفونت ویروس هرپس سیمپلکس نوع اول یا HSV نوع اول است. ویروس هرپس سیمپلکس نوع اول به عنوان عامل اصلی در ظهور ضایعات مختلف در نواحی چشمی شناخته می شود.
این ضایعات ممکن است با تورم، درد و علائم دیگر همراه باشند. تبخال چشمی به عنوان یک بیماری ویروسی عموماً به وسیله انتقال از یک فرد به دیگری از طریق تماس مستقیم با پوست یا مناطق چشمی به وجود می آید. بنابراین، در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مهم است تا به پزشک متخصص چشم مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت نمایید تا از تشدید علائم جلوگیری شود و به بهبود سریعتر شما کمک گردد.
علائم تبخال چشمی:
- التهاب چشم
- تاری‌دید
- اشک‌ریزی
- ترشحات مخاط چشم
- ابتلا به عفونت‌ها چشمی به‌طور مداوم
- سوزش چشم
- احساس وجود جسم خارجی در چشم
- قرمزی چشم
- زخم و جراحت چشم
- حساسیت به نور
تبخال بینی:
تبخال بینی یکی از انواع تبخال‌ها است که معمولاً منطقه اطراف بینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است زخم‌ها و تاول‌هایی در این منطقه ایجاد کند. عامل اصلی این نوع تبخال، مانند بسیاری از تبخال‌های دیگر، ویروس هرپس (HSV) است. این ویروس عمدتاً منجر به ظهور تبخال‌ها در اطراف دهان و لب می شود و به ندرت در داخل بینی یا اطراف آن مشاهده می شود. تبخال های بینی به عنوان یک نوع تبخال کم خطر محسوب می‌شوند و معمولاً نمایانگر وجود یک عفونت هستند.
پیشگیری و درمان تبخال بینی
هنگامی که با تبخال بینی روبه رو می‌شوید، بهتر است اقداماتی را انجام دهید تا علاوه بر درمان علائم، از انتقال ویروس جلوگیری کند. پس از لمس مناطق تحت تأثیر تبخال بینی، دست های خود را با دقت بشویید تا از انتقال ویروس به دیگر نقاط صورت یا افراد دیگر جلوگیری کنید. وسایلی مانند لیوان، سشوار، یا لوازم آرایشی را با دیگران به اشتراک نگذارید تا انتقال ویروس تبخال بینی به افراد دیگر را جلوگیری کنید. می توانید از کرم های تسکین دهنده یا یخ برای کاهش درد و سوزش در مناطق تبخال استفاده کنید. با انجام این اقدامات، می‌توانید نه تنها علائم تبخال را مدیریت کنید بلکه از انتقال عفونت به دیگران نیز جلوگیری نمایید. همچنین، در صورتی که علائم تبخال به طور مداوم ادامه دارد یا شدیدتر می‌شود، به پزشک متخصص مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کنید.
عوامل محرکه ایجاد تبخال
در موارد فوق نیز همچون تبخال لب، هرپس نوع ۱ عامل ایجاد این بیماری است. هرپس ویروس رایجی است. مطابق آمار سازمان بهداشت جهانی، حدود ۹۷% مردم جهان عفونت نوع ۱ و ۱۱% عفونت نوع ۲ دارند. اگر کسی به عفونت هرپس مبتلا شود، این ویروس تا پایان زندگی با وی خواهد ماند. هرچند که ممکن است نشانه‌های آن هرگز بروز نکنند یا با فاصه‌های زمانی بروز کنند. محرک‌هایی هستند که باعث فعال شدن این ویروس می‌شوند، این محرک‌ها از این قبیل اند:
- استرس
- قاعدگی
- تب یا ابتلا به بیماری
- قرار گرفتن درمعرض نور خورشید و آفتاب‌سوختگی
نشانه‌های بروز تبخال چیست؟
هنگام ابتلا به این عارضه، ابتدا احساس مورمورشدن، خارش و سوزش می‌کنید، سپس زخم‌ها و تاول‌هایی اطراف لب یا اندام تناسلی به‌وجود می‌آید. نشانه‌های دیگری نیز برای آن برشمرده‌اند؛ همچون:
- درد در ناحیه‌ی آسیب‌دیده
- تورم غدد لنفاوی
- تب
- خستگی و احساس ناخوشی
پیشگیری بروز تبخال در بدن
به منظور پیشگیری از ابتلا به این عارضه رعایت بهداشت فردی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین:
- از لوازم آرایش مشترک استفاده نکنید.
- وسایل شخصی خود را چون حوله، لیوان، مسواک و همشابه آن را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- به‌هنگام تشدید نشانه‌های این بیماری از رابطه‌ی جنسی و بوسیدن خودداری کنید.
اگر با رعایت این نکات باز هم به این عارضه مبتلا شدید، می‌توانید از راه‌کارهایی که در بخش بعد آمده‌است، بهره‌مند شوید.
روش های درمان تبخال
هیچ درمان قطعی برای این عارضه وجود ندارد، اما مراقبت‌هایی وجود دارد که با کمک آنها می‌توانیم نشانه‌ها و احتمال ابتلای دوباره را کاهش دهیم. شامل:
تجویز دارو
اگر برای درمان به پزشک مراجعه کنید، احتمالاً داروهای زیر را برای شما تجویز خواهدکرد:
- آسیکوویر
- والاسیکلوویر
- فامسیکلوویر
این داروها خطر انتقال ویروس، شدت بیماری و دفعات ابتلا به آن را کاهش می‌دهد و ممکن است به‌صورت قرص، پماد یا آمپول (درصورتی که شدت آن زیاد باشد) تجویز شود.
درمان خانگی تبخال لب
برای درمان خانگی این بیماری روش‌های زیر توصیه شده است:
- برای بهبود زخم‌ها می‌توانید روی آنها ژل آلوئه‌ورا، عسل، وازلین، نشاسته‌ی ذرت یا خمیر دندان بمالید.
- از پمادی که حاوی لیدوکائین باشد، استفاده کنید.
- یک حبه سیر را له کنید، پنبه‌ای را به آب آن آغشته کنید و روی محل آسیب‌دیده بمالید.
- از کمپرس یخ استفاده کنید، اما هرگز یخ را به‌طور مستقیم روی محل آسیب‌دیده نگذارید.
- با آب‌نمک حمام کنید.
- برای کاهش درد هنگام ادرار، روی تاول‌ها آب بریزید.
- از داروهای مسکن استفاده کنید.
در آخر، به‌یاد داشته باشید که ویروس هرپس برای رشد به قند نیاز دارند و قند التهاب زخم را افزایش می‌دهد. پس هنگامی‌که تبخال زدید از مصرف خوراکی‌های قندی چون: خرما، کیک، شیرینی یا نوشابه پرهیز کنید.
درمان تبخال چشم چگونه است؟
این نوع خاص طبیعتاً نگران‌کننده‌تر از انواع دیگر آن بوده و درمانش نیز متفاوت است. برای تبخال چشمی درمان خانگی و سنتی وجود ندارد و لازم است به پزشک متخصص مراجعه شود. پزشکان برای درمان این عارضه معمولاً قطره‌ی تری فلئورودین تجویز می‌کنند که ویروسید نیز نامیده می‌شود. به‌طور دقیق‌تر، باید گفت که درمان این نوع خاص بسته به آن‌که کدام ناحیه از چشم با ویروس درگیر شده، متفاوت خواهد بود.
- اگر لایه‌های عمقی چشم درگیر شود، ممکن است پزشک قطره‌های کورتیکواستروئیدی یا قرص آسیکلوویر تجویزکند.
- اگر لایه‌های سطحی چشم درگیر شود، معمولاً پزشکان پماد آسیکلوویر تجویزمی‌کنند.
سخن آخر
در پایان باید گفت، برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری رعایت بهداشت شخصی اهمیت زیادی دارد. بااین‌حال درصورتی‌که به آن مبتلا شدید، می‌توانید از روش‌هایی که اشاره شد، بهره‌مند شوید.
سؤالات متداول
آیا تبخال واگیردار است؟
تبخال ویروسی واگیردار است و بهتر است از تماس با فرد مبتلا به آن پرهیزکنیم.
مهمترین علت ایجاد تبخال چیست؟
تماس با فرد مبتلا به ویروس هِرپِس مهمترین علت ابتلا به تبخال است.
