بیماری ام اس چیست؟
بیماری ام اس، یک بیماری خودایمنی است به این معنا که سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خود حمله می‌کند. چنین فرآیندی میلین را از بین می‌برد، غشا چربی که رشته‌های عصبی مغز و نخاع را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند. میلین را می‌توان با عایق روی سیم‌های برق مقایسه کرد. هنگامی که میلین آسیب می‌بیند، پیام ارسال شده از طریق آن به عصب متوقف می‌شود یا به آرامی منتقل می‌شود.
پزشکان و محققان به درستی نمی‌دانند که چرا بیماری ام اس برخی افراد را مبتلا می‌سازد و در برخی دیگر تاثیری ندارد. ترکیبی از عوامل، ژنتیک گرفته تا عفونت‌های دوران کودکی در این بیماری نقش دارند. در ادامه این مقاله از سری مقالات ویکی درمان قصد داریم علت های بیماری، روش‌های تشخیص و روش‌های درمان بیماری ام اس را شرح دهیم.
عوامل خطرناک در بیماری ام اس
عوامل زیر خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهند:
سن: اگرچه ام اس در هر سنی رخ می‌دهد؛ اما بیشتر در افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال دیده می‌شود.
جنسیت: زنان دو برابر مردان در معرض ابتلا به بیماری ام اس هستند.
وراثت: خطر ابتلا به ام اس در افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند بیشتر است. به عنوان مثال، اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به ام اس باشد، احتمال مبتلا شدن به ام اس در شما این ۱ تا ۳ درصد است این درحالی است که خطر ابتلا به بیماری ام اس در بین مردم جهان ۰.۱ درصد است.
تجربه دوقلوهای همسان نشان داده است که وراثت تنها عامل دخیل در ام اس نیست. اگر ام اس به تنهایی توسط ژنتیک مشخص می‌شد، دوقلوهای همسان خطر مشابهی داشتند؛ اما این چیزی نیست که در عمل اتفاق می‌افتد. در واقع، اگر یکی از دوقلوها به این بیماری مبتلا باشد، شانس ابتلا به دوقلو دیگر تنها ۳۰ درصد است.
عفونت: انواع ویروس‌های مرتبط با ام اس در حال حاضر، تمرکز اصلی بر ارتباط بین ام اس و ویروس Epstein-Barr است، ویروسی که باعث مونونوکلئوز عفونی (افزایش مونوسیت‌ها در خون) می‌شود. این که چگونه ویروس Epstein-Barr بار خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد در دست بررسی است.
نژاد: سفید پوستان، به ویژه خانواده‌های شمال اروپا، در معرض بالاترین خطر ابتلا به ام اس هستند. بومیان آسیایی، آفریقایی و آمریکایی در کم‌ترین خطر قرار دارند.
عوامل جغرافیایی: ام اس در کشورهای دارای آب و هوای معتدل از جمله اروپا، جنوب کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزلند و جنوب استرالیا شایع‌تر است. به نظر می‌رسد خطر ابتلا به این بیماری با عرض جغرافیایی افزایش می‌یابد. کودکی که از یک منطقه پرخطر به منطقه کم‌خطر نقل مکان کرده است، یا برعکس، بسته به محل زندگی جدید، خطر ابتلا به این بیماری در او بیشتر خواهد بود؛ اما اگر انتقال بعد از بلوغ باشد، خطر مانند محل اقامت اول خواهد بود.
سایر بیماری‌ها: در صورت داشتن یکی از بیماری‌های خودایمنی زیر، خطر ابتلا به ام اس افزایش می‌یابد:
- بیماری تیرویید
- دیابت نوع ۱
- بیماری روده تحریک پذیری
مقالات مرتبط: بیماری واریس چیست و ۹ روش برای درمان این بیماری
عوارض بیماری ام اس
- در برخی موارد، بیماران مبتلا به ام اس عوارض زیر را تجربه می‌کنند:
- اسپاسم و سفت شدن عضله‌ها
- بی‌حسی و فلجی، معمولاً در پاها
- اختلال در دفع ادرار و همچنین اختلال در عملکرد جنسی
- تغییرات ذهنی مانند فراموشی یا عدم تمرکز
- افسردگی
- تشنج
آماده شدن برای ویزیت پزشک
هنگامی که برای اولین بار به پزشک عمومی مراجعه می‌کنید و علائم خود را توضیح می‌دهید، او شما را برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد.
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
از آن جایی که زمان ویزیت دکتر کوتاه است، برای آن برنامه ریزی کنید و فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- شرح کامل و دقیق از علائم خود را بنویسید.
- لیستی از اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی و بیماری‌هایی که در گذشته داشته‌اید تهیه کنید.
- لیستی از اطلاعات در مورد مشکلات و بیماری‌های پزشکی والدین و خواهر و برادرتان تهیه کنید.
- تمام داروها یا مکمل‌هایی که دریافت می‌کنید و از آن‌ها استفاده کرده‌اید.
- سوالاتی که می‌خواهید از پزشک خود بپرسید.
برای بیماری ام اس از پزشک چه انتظارهایی باید داشت؟
پزشک باید علاوه بر معاینه فیزیکی، سلامت عصبی شما را با بررسی عوامل زیر آزمایش و بررسی کند:
- واکنش‌ها
- قدرت عضلانی
- تونوس عضلانی و کششی
- انطباق و هماهنگی
- تعادل
تست‌های تشخیصی بیماری ام اس
آزمایش خاصی برای ام اس وجود ندارد. در نهایت، تشخیص بر اساس حذف و رد سایر بیماری‌ها و شرایطی که علائم مشابه ایجاد می‌کنند، انجام می‌شود. غالباً پزشک با انجام آزمایشات زیر بیماری ام اس را تشخیص می‌دهد:
آزمایش خون: آزمایش خون به رد برخی عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی با علائم مشابه ام اس کمک می‌کند.
استخراج مایع نخاعی (پنکسیون کمری): در این روش، پزشک یا پرستار نمونه کوچکی از مایع مغزی نخاعی را از کانال نخاعی فرد با پاراسنتز برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاها خارج می‌کند. این نمونه می‌تواند شرایط غیرطبیعی مرتبط با ام اس، مانند سطوح غیر طبیعی گلبول‌های سفید یا پروتئین‌ها را نشان دهد. این فرآیند همچنین به رد عفونت‌های ویروسی و سایر بیماری‌هایی با علائم عصبی مشابه ام اس کمک می‌کند.
MRI: در این آزمایش از جریان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌های بدن استفاده می‌شود. MRI صدمات و ضایعات عصبی را نشان می‌دهد که نشان دهنده از دست دادن میلین ناشی از ام اس در مغز و نخاع است. البته این نوع آسیب‌ها در شرایط دیگری مانند لوپوس یا بیماری (Lyme disease) نیز قابل مشاهده است، بنابراین وجود چنین آسیب‌ها و ضایعاتی نشان دهنده ام اس قطعی نیست.
در طول MRI ، فرد روی یک میز محرک دراز می‌کشد، وارد یک دستگاه لوله‌ای بزرگ می‌شود که در طول اسکن، صدای بلند و ضربانی تولید می‌کند. اکثر آزمایشات حداقل یک ساعت طول می‌کشد. اگرچه این آزمایش کاملاً بدون درد است؛ اما برخی افراد “ترس از گیر افتادن در داخل محفظه” را تجربه می‌کنند و در صورت لزوم ممکن است، برای آن‌ها مسکن یا آرام بخش تجویز شود.
از رنگ داخل ورید نیز برای شناسایی ضایعات فعال استفاده می‌شود. در این صورت، پزشک قادر خواهد بود بیماری را در مرحله فعال تشخیص دهد، حتی اگر علائم بیماری وجود نداشته باشد. تکنیک‌های جدید MRI جزئیات بیشتری در مورد آسیب فیبر عصبی، از دست دادن دائمی میلین یا ترمیم ارائه می‌دهد.
تست‌های محرک: این نوع تست سیگنال‌های الکتریکی ارسال شده توسط مغز را در پاسخ به یک محرک اندازه گیری می‌کند. در این تست از تحریک بینایی یا تحریک الکتریکی استفاده می‌شود به این صورت که جریان‌های الکتریکی کوتاهی به دست‌ها یا پاهای فرد داده می‌شود.
درمان دارویی
یک کار درمانگر یا فیزیوتراپیست می‌تواند حرکات کششی و استقامتی را به شما آموزش دهد و همچنین به شما نشان می‌دهد که چگونه از ابزارها و امکاناتی که کارهای روزانه را تسهیل می‌کند، استفاده کنید.
پلاسمافرزیس: این فرآیند که شبیه دیالیز است، شامل گرفتن خون و جداسازی پلاسمای آن و تزریق مجدد عناصر خون ساز به اهداکننده خون است. این روش معمولا پلاسمای حذف شده را با پلاسمای تازه منجمد یا آلبومین جایگزین می‌کند. این درمان برای مقابله با علائم شدید ام اس انجام می‌شود. به خصوص در بیمارانی که به استروئیدهای تزریقی پاسخ ندادند.
تعهد و حمایت
همان‌طور که در سایر بیماری‌های مزمن دیده می‌شود، زندگی با ام اس می‌تواند فرد را در فراز و نشیب‌های عاطفی قرار دهد. پیشنهادات زیر می‌تواند به شما کمک کند تا از این مسیر پر پیچ و خم بیرون بیایید:
- به انجام فعالیت‌های روزمره زندگی به بهترین نحو ادامه دهید.
- با دوستان و خانواده در تماس باشید.
- سرگرمی‌ها و علایق خود را که می‌توانید انجام دهید دنبال کنید.
اگر بیماری ام اس توانایی انجام کارهای لذت بخش را از شما سلب کرده است، از پزشک خود در مورد را‌ه‌هایی برای غلبه بر موانع کمک بخواهید.
به یاد داشته باشید که سلامت جسمانی شما به طور مستقیم بر سلامت روان شما تأثیر می‌گذارد. مشاوران و درمانگران می‌توانند به شما در کنترل وضعیت کمک کنند. آن‌ها همچنین مهارت‌های مورد نیاز برای مبارزه با بیماری یا تکنیک‌های آرام سازی را به شما آموزش می‌دهند.
سبک زندگی با بیماری ام اس
همان طور که می‌دانید سبک زندگی با بیماری ام اس یعنی زندگی به دور از دخانیات، همراه با رژیم‌های غذایی، تحرک و مبتلا نبودن به اضافه وزن که در پیشگیری از وخیم‌تر شدن بیماری‌های ام اس موثر است. گاهی اوقات پیوستن به یک گروه از افراد حمایت کنندهف جغای که بتوانید تجربیات و احساسات خود را بادیگران سهیم شوید
گاهی اوقات پیوستن به یک گروه پشتیبانی، جایی که می‌توانید تجربیات و احساسات خود را با افراد دیگر به اشتراک بگذارید، رویکرد خوبیرا برای شما خواهد داشت. از پزشک خود بخواهید در صورت امکان چنین انجمن یا گروه حمایتی را در شهر شما معرفی کند.